16. YÜZYILDA ÇEMİŞGEZEK-PERTEK-HARPUT-KUZABAD’DAKİ ZAVİYELER VE NÜFUSLARI

16. YÜZYILDA ÇEMİŞGEZEK-PERTEK-HARPUT-KUZABAD’DAKİ ZAVİYELER VE NÜFUSLARI

Bu makalemizde geçmişte Alevi dede ocaklarının  merkezlerinden biri olan Çemişgezek ve Harput sancaklarındaki zaviyelerin ve sancakların nüfuslarını ele alacağız. Diyarbakır eyaletine bağlı olan bu sancaklar Çaldıran savaşından (M. 1514) sonra Osmanlı topraklarına katılmıştı. “ 998 Numaralı Muhasebe-i Vilayet-i Diyarbekr ve Arab ve Zülkadriyye defteri-1530 “ defterlerine göre bu iki sancak’ta yer alan zaviyeler ve sancakların nüfusları şöyle:

ÇEMİŞGEZEK (ÇEMİŞKEZEK) SANCAĞI :

Çemişgezek Merkez : Hane 299, Müslüman hane 84, Ermeni 235, Müslüman bekar 16, Ermeni bekar 58.

Çemişgezek sancağı Yekun: Camii 1, Medrese 1, köy 339, mezra 2, Nefer 7.880, Müslüman hane 6.284, Ermeni hane 346, Bekar Müslüman 1.071, bekar Ermeni 101.

Pertek Nahiyesi Yekun : Köy 22, Hane 890, Bekar 151.

Pertek nahiyesi bölümünde ismi geçen köyler: Kızıl mağara Ekradı kışlağı köyü, Kavilli Ekradı kışlağı köyü, Sağmanik köyü, Şoğru köyü, Til köyü, Zahoranlı Ekradı kışlağı köyü, Zervereklü Ekradı kışlağı köyü, Dimiriklü Ekradı kışlağı köyü, Hasırlı (Hisarlu) Ekradı kışlağı köyü.

ZAVİYELER:

--Eşküni Zaviyesi

--Halid Bey Zaviyesi.

--Kösik Zaviyesi.

--Şeyh Çoban Zaviyesi.

--Şeyh Hüsameddin Zaviyesi.

--Zihvan Zaviyesi.

HARPUT (HARPURT) SANCAĞI:

Harput Merkez: Müslüman hane 469, Ermeni hane 495, Bekar Müslüman 88, Bekar Ermeni 165.

Harput Yekun: Kale 1, Camii 3, Mescit 6, Zaviye 7, Hamam 1, Değirmen 4, Köy 156, Mezra 38, Nefer (erkek nüfus) 7.711, Müslüman hane 4.856, Ermeni hane 745, Bekar Müslüman 1.696, Bekar Ermeni 222.

Harput sancağı kayıtlarında ismi geçen iki aşiret yer almaktadır. Bunlar Cihan beyli ve İskanlı (İlkanlu) aşiretleridir.

ZAVİYELER:

--Aykuzu (Ankuzu) Zaviyesi.

--Mansuriye Zaviyesi.

--Mevlana Ahmet Peykerici Zaviyesi.

--Seyyid Kasım Zaviyesi.

--Şeyh Kainat Zaviyesi.

--Şeyh Şadi Zaviyesi (Kuzabad nahiyesi-Batı Harput)

İlgili defterlerde Kuzabad nahiyesine bağlı olarak 95 köy ve mezra yer almaktadır. Kuzabad nahiyesine bağlı olan Şeyh Şadi zaviyesinin bulunduğu köy, Pirvanlı (Birvanlı) olarak geçmektedir. Ancak, aynı nahiyeye  bağlı olarak Sün Kürd ve Sün Türk köyleri de bulunmaktadır.

Saygılarımla.

Hamdullah Dedeoğlu

4.12.2019.