“ KÜRDLER” AŞİRETİNİN AMASYA’DAKİ "KÜRT" KÖYLERİ

KÜRDLER KÖYÜ- ALAKADI 1840 NÜFUS KAYITLARI

 KÜRDLER KÖYÜ-ARDIÇLAR KÖYÜ 1840  NÜFUS KAYITLARI

KÜRDLER KÖYÜ -AKDAĞ 1840 NÜFUS KAYITLARI

“ KÜRDLER” AŞİRETİNİN AMASYA’DAKİ "KÜRT"  KÖYLERİ

Fevzi Gür-Salih Kahriman'ın hazırladıkları ve Amasya Belediyesinin yayınladığı “ Amasya Nüfus Defterleri 1840 “ isimli kitabı incelerken, “Kürtler” ve “yeni Kürtler ” isimli köyler dikkatimizi çekti. Sözü edilen köyler bugün neresi ve gerçekten Kürt kökenli miydiler ? Kitapta bu soruların bazılarına cevap verilmişti. Ancak, kökenleri hakkında bir tanımlama yapılmamıştı. Bu sorunun cevabına da Cevdet Türkay’ın yazdığı “ Başbakanlık Arşivi Belgelerine göre, Osmanlı İmparatorluğu’nda Oymak, Aşiret ve Cemaatler” isimli eserinde ulaştık. Edindiğimiz bu bilgileri sizinle paylaşmanın yararlı olacağını düşündük.

Amasya sancağının, Ezinepazar, Akdağ ve Geldiklan nahiyelerine bağlı köylerin isimleri arasında dört köy “ Kürtler” ve “Yeni Kürtler” olarak geçiyordu. Akdağ(Çiğdemlik) nahiyesine bağlı “Kürtler” isimli bir köy bugün bulunmamaktadır. Ya isimi değişerek başka bir köyle birleşmişti, ya da oradan başka bir yere göç etmişlerdi. Ancak, Ezinepazar ve Geldiklan nahiyelerine bağlı “ Kürtler köyü”’ve "yeni Kürtler" köylerine ilgili eserin 50. ve 454. sayfalarında bugünkü isimlerine ulaştık.

Ezinepazar’a bağlı “Kürtdler köyü” nün bugünkü ismi ARDIÇLAR olup, Amasya merkeze bağlı bulunmaktadır. Geldiklan (Zara-Doğantepe) nahiyesine bağlı “Kürdler” köyünün adı YEŞİLTEPE olup, Merzifon ilçesine bağlıdır. GELDİKLAN (ZARA-DOĞANTEPE) nahiyesine bağlı “Yeni Kürdler” -Kürdler-i Cedit'in yeni adı ise,  ALAKADI olup, Amasya merkeze bağlı bir köydür.

AİLE LAKAPLARI

Kitapta, iligili köylerde oturanların aile lakaplarına da yer verilmektedir. Akdağ nahiyesine bağlı “Kürtler” köyünde oturanlar şöyle tanımlanmaktadır:

-Ulvanlıoğlu Ahmet, Mehmet, Bıyıkoğlu Recep, Mehmet, Hacıoğlu Ahmet. (sayfa 259)

Ezinepazarı’na bağlı “Kürtler köyü”nde (Ardıçlar) oturanlar ise, Kürtlerlioğlu Hüseyin, Çakaloğlu İbrahim, Delioğlu Mehmet, Ağzı açıkoğlu Halil, Alioğlu Osman, Hayıroğlu Hasan, Köse Hasanoğlu Veli, Memişoğlu İbrahim, Çakaloğlu Hüseyin, Ağzı açıkoğlu Mehmet, Ağzıaçıkoğlu İsa, Çulcuoğlu Mustafa, Sarıoğlu Hasan lakapları ile kayıt edilmişlerdir. (sayfa 342)

Geldiklan nahiyesine bağlı “Kürtler” (Alakadı köyü) köyündekilerin lakapları ise, Kocuroğlu, Kuru İsmail oğlu, Kara Hasan oğlu, Küçük İbrahimoğlu, Kadıoğlu, Kethudaoğlu, Hasanpaşaoğlu, Tataroğlu, Zaferoğlu, İbrahimoğlu aileleri olarak geçmektedir. (Sayfa 454)

Geldiklan nahiyesine bağlı Kürtler-i Cedid-Yeni Kürtler (Yeşiltepe) olarak geçenlerin aile isimleri de şöyledir:

Kürt kızı oğlu Süleyman, Murtazaoğlu Ahmet, Mollaoğlu Satılmış, Köse Süleymanoğlu Hüseyin, Zobuoğlu Hüseyin, Mollaoğlu Ali. (Sayfa 430)

Geldiklan nahiyesine bağlı Kürtler köyü, 1530 tarihi 387 Numaralı Karaman ve Rum eyaleti defterlerinde de yer almaktadır. Buradaki kayıtlarda da yine Geldiklan nahiyesine bağlı köyler olarak yer almaktadırlar.

Osmanlı arşiv uzmanı Cevdet Türkay’ın “Osmanlı İmparatorluğu’nda Oymak, Aşiret ve Cemaatler” adlı kitabında “KÜRDLER” aşiretinin iskan edildiği yerler hakkında şu bilgiler verilmektedir:

“Karaman Eyaleti, Teke sancağı (Antalya), Alaiye (Alanya), Manavgat, Kaş kazası, Kastamonu, Şabanözü kazası, Musul, Zor eyaleti, Siverek, Adana, Diyarbekir, Karsı Meraş(Kadirli), Karahisari Şarki(Şebinkarahisar), Rakka, Edirne, Dimetoka, Hısnıkeyf, Van eyaleti, Geldiklan kazası (Amasya sancağı), Ordu, Günyüzü kazası (Hüdavendigar sancağı), Tire, Beğşehri, Bor kazası, Niğde, Canik sancağı, Yüreğir kazası, Kurşunlu kazası (Kengiri-Çankırı Sancağı), Abı Tahir kazası (Diyarbekir)  ve  Kütahya sancağına iskan edilmişlerdir. Kürdler aşireti, Türkman Ekradı (Türkman Kürdü) Yörükan Taifesindendir. Kürdler cemaatinin diğer adı Murtana-Hacıbeğ'dir. “ (Sayfa, 481)

*** Prof. Dr. Faruk Sümer hocanın yazdığı " Oğuzlar" (Türkmenler) adlı esere göre, " Kürdler" obası-aşireti-cemaati Oğuzların  Beğdilli boyundandır. (6. Baskı,S. 294)

*** 1536 Yılındaki  Halep eyaletinin  tahrir  defterinde de "Kürdler " cemaati Beydili'ye bağlı olarak görünmektedir. Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğünün yayınladığı Halep Livası  Mufassal Tahrir defterine göre, 1536'da Kürdler cemaati 219 nefer (erkek), 22 bin koyuna sahipken, 1584'de  nefer sayısı 187'ye, koyun sayısı da 3 bin 876'ya inmiş görünmektedir. Bu da başka yerlere göç edildiğini göstermektedir.

*** Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğünün yayınladığı "Osmanlı Yer Adları" eserde, Korkuteli ve Kaş kazalarının olduğu bölge 18. yüzyılda Kürdler aşiretinin diğer adıyla, Mortana-Murtana yörüklerinin kışlak ve yaylakları olarak yer almaktadır.

***1530-1570 Tarihli Amasya Mufassal Tahrir defterinde Arguma (Merzifon'a dahil bir bölge) nahiyesine bağlı üç köy, Birgoma nahiyesinde bir köy, Geldiklan nahiyesinde iki köy, Akdağ nahiyesinde bir köy, Ezinepazar nahiyesine bağlı bir köy "Kürdler" köyü olarak yer almaktadır. 

*** 1574-1575 tarihli Sivas Mufassal defterde de Kürtler aşiretinin köyleri yer almaktadır. Bu deftere göre, Mecitözü nahiyesinde bulunan Kürtler köyünde 55 nefer(Erkek) yaşamaktadır. ödeyecekleri vergi ise, 3.500 akçedir. Zile kazasına bağlı Halka-i Has nahiyesindeki Kürtler köyünde 9 nefer, ödeyecekleri vergi 1000 akçe, Turhal kazasındaki Kürtler köyü ise, (49 nefer-hane),  2.500 akçe vergi ödeyeceklerdir.

Saygılarımla.

Hamdullah Dedeoğlu

11. 08. 2018.