AYNI AŞİRETE BAĞLI ALEVİ KÖYLER NASIL SÜNNİLEŞTİ ?

AYNI AŞİRETE BAĞLI ALEVİ KÖYLER NASIL SÜNNİLEŞTİ ?

Amasya Göynücek ilçesinin bazı köylerinin Osmanlı döneminde bağlı olduğu ÇORUM Sancağına ait 1830 tarihli Nüfus defterlerini incelerken köylerde yaşayanların inançlarını merak ettim. Aynı aşirete mensup köylerin bir kısmı Aleviliğini korurken diğerleri sünnileşmişti. Avrupalı ünlü seyyah MARKO POLO 13. asırda Anadolu’ya ait notlarında nüfusun yüzde sekseninin EHLİ BEYT taraftarı olduğunu yazmıştı. Bugün ki deyimle söyleyecek olursak, yani Aleviydi. Beş yüz yıl sonra nüfusun çoğunluğu Sünni olmuştu. Aynı değişimleri Çorum’a iskan edilen aşiretlerde de tespit ettim. Bu durumu bazı köylerin yapısıyla açıkladıktan sonra, nedenleri konusunda da tahmin ve yorumlarda bulunacağız.

Konuyu en güzel açıklayan iki aşiret üzerinden gidelim. Osmanlı kayıtlarında BOZULUS Türkmenlerine bağlı olan Pehlivanlı Aşiretine mensup, Kuyumcu ve Alamaslı Cemaatinin yerleştirildikleri köyler ve bugünkü durumları Şöyle :

1830 yılındaki nüfus sayımında KUYUMCU Aşiretine bağlı Köyler:

SAPA Köy: Erkek nüfus 198- Çorum merkeze bağlı Alevi.

SARİN bey köyü : Erkek nüfus 83 – Çorum Merkeze bağlı Alevi

ABDALATA (Abdalbodu) : Erkek nüfus 38- Çorum merkeze bağlı Sünni

HAMDİ köyü : Erkek nüfus 27- Çorum merkeze bağlı Alevi.

KARABAYIR köyü : Erkek nüfus 27- Çorum merkeze bağlı Sünni.

SEYFE köyü : Erkek nüfus 120 -Çorum merkeze bağlı Alevi.

ÇAY Köyü : Erkek nüfus 32- Bayat ilçesine bağlı Sünni.

ALAMASLI CEMAATİNE MENSUP KÖYLER:

ORTA KIŞLA : Erkek nüfus 32- Sungurlu ilçesine bağlı Sünni.

HACI OSMAN : Erkek nüfus 46- Sungurlu ilçesine bağlı, Sünni.

KARAKOCALI köyü: Erkek nüfus 25- Sungurlu ilçesine bağlı, Sünni.

AKDERE Köyü : Erkek nüfus 29- Sungurlu ilçesine bağlı, Sünni.

MURAT KOLU köyü : Erkek nüfus 48- Sungurlu ilçesine bağlı, Sünni.

HARHAR köyü : Erkek nüfus 46- Alaca ilçesine bağlı, Alevi.

NARLIK köyü : Erkek nüfus 36- Çorum Merkeze bağlı, Alevi.

KARAKAYA Köyü : Erkek nüfus 21- Sungurlu ilçesine bağlı, Alevi.

KARADONA köyü : Erkek nüfus 14- Çorum merkeze bağlı, Alevi.

İBRAHİM köy: Erkek nüfus 81- Alaca ilçesine bağlı, Sünni.

KEŞLİK Köyü : Erkek nüfus 27- Alaca ilçesine bağlı, Alevi.

Yukarıdaki nüfuslara yaklaşık olarak aynı sayıda kadının da eklenmesi gerekir. Zira 1830 nüfus sayımlarında sadece erkekler sayılmıştır.

Örnek aldığımız köy sayısı on sekizdir. Tabloyu incelediğimizde, 18 köyün dokuzu Aleviliğini

korurken, diğer dokuz köyün Sünnileştiğini göruyoruz. 1830 yılını başlangıç olarak aldığımızda, alevi olan köylerin yüzde ellisinin 188 yılda Sünnileştiğini görüyoruz.

Araştırmalarım sonucunda, başta gelen nedenlerden biri, şüphesiz, devletin merkezi olarak, inançlara müdahale etmesidir. Sünniliği resmi mezhep olarak kabul etmesidir. Buna en güzel örnek Hacı Bektaş Veli dergahı Postnişi Hamdullah Dedenin 1826’da Şeriat Mahkemesindeki yargılamlarıdır. O konuyu daha önceki makalelerimizde kısaca anlatmıştık. İkinci olarak, Yeterli imkan ve olanak bulamayan dedelerin her köye gidememesi ve onlara inançlarını öğretememesi olmuştur. Tayin edici nedenler bunlardır. Şüphesiz başka nedenler de etkili olmuştur. 

EVLERİ YAKANLAR AYNI AŞİRETTENDİ

Burada, tanık olduğum üzücü bir olayı da nakletmek istiyorum. 1980’de Çorum ve Alaca’da meydana gelen olayları bir basın mensubu olarak izlemiştim. Üzülerek belirtmeliyim ki; Çorum olaylarında bir Alevi dedesi olan EHLİ BEYT mensubu VELİ dedemiz, fırında vahşice yakılarak katledilmişti. Yukarıda saydığımız, sonradan "Sünni" olan bazı köyler de bu olayların içinde yer almıştı. Yani bir zamanlar aynı aşiretten ve aynı inançtan olan insanlar birbiriyle çatışmıştı. Aynı aşirete mensup insanlar Alevi diye Alaca’daki komşularının evlerini yakmıştı. Bunu maalesef gözlerimle görmüş ve şahit olmuştum. Tarih bilinci eksik olduğunda nelerin yaşanabileceğini göstermesi bakımından kısaca anlatmakta yarar gördüm.

Saygılarımla.

20.03.2018

Hamdullah Dedeoğlu

Kaynak: Osmanlı döneminde Çorum'da Aşiretler, Hacı Haldun Şahin, Çorum Belediyesi yayınları