19. YÜZYILDA SİNEMİLLİ AŞİRETİNE BAĞLI OBA VE CEMAATLER

 

19. YÜZYILDA SİNEMİLLİ AŞİRETİNE BAĞLI OBA VE CEMAATLER

Önemli Alevi aşiretlerinden biri olan Sinemilli Aşiretinin 19. Yüzyıldaki kayıtlarına Kahraman Maraş Sütçü İmam Üniversitesi öğretim üyelerinden Mahmut Ulubaş’ın doktora tezinde ulaştık. Nüfus defterleri esas alınarak hazırlanan doktora tezinde 19. Yüzyılda Maraş sancağında iskan edilen aşiretlerle ilgili detaylı bilgiler verilmektedir. Mahmut Hocamıza bu çalışmasından dolayı çok teşekkür ederiz.

İlgili doktora tezinde Kılıçlı, Atmalı, Tacirli, Cerid, Çakallı, Reyhanlı, Bektaşlı, Anamaslı gibi büyük aşiretler hakkında detaylı bilgiler verilmektedir. Konuya ilgi duyan arkadaşların Mahmut Hocamızın doktora tezini incelemelerini öneriyorum.

Mahmut hocanın 2016 yılında kaleme aldığı “MARAŞ VE ÇEVRESİNDE AŞİRETLER” (1774-1865) isimli doktora tezinde Sinemilli aşireti ve bağlı obalar hakkındaki bilgileri şöyle:

Yukarıdaki llk tabloda, Sinemilli aşiretine bağlı oba ve cemaatlerin hane sayısı, erkek nüfusları ve yaş grupları verilmektedir. Aynı tabloda oba ve cemaatlerin isimleri de yer almaktadır. Tablodaki bilgilere göre, 1850-1851 yılındaki sayımda Sinemilli aşiretine bağlı oba ve oymaklarda 713 hane bulunmaktadır. Bu hanelerde iki bin dokuz yüz on erkek nüfus yer almaktadır. Bu nüfusa aynı sayıda kadın nüfusun da eklenmesi gerekmektedir. Zira nüfus sayımlarında sadece erkek nüfus sayılıyordu. 

Cevdet Türkay’ın “Başbakanlık Arşiv Bilgilerine Göre, Osmanlı İmparatorluğu’nda Oymak, Aşiret ve Cemaatler” isimli eserde yukarıda ismi geçen Sinemilli aşiretini oluşturan oba ve cemaatler hakkında şu bilgiler verilmektedir:

SİNEMİLLÜ: "Yörükan Taifesindendir." (Sayfa, 575)

CİMİKANLI: “Türkman Taifesindendir.  Cimikanlı Cemaati, Merdisi aşiretindendir.” (Sayfa, 237)

KASKANLI: “Haymenişin (Çadırda yaşayan) Konar-Göçer Türkman Ekradı (Türkmen Kürdü)Taifesindendir." (Sayfa, 424)

HAYDARANLU-HAYDARLU: “Türkman Yörükanı taifesindendir." (Sayfa, 353)

SULTANLI: “Konar-Göçer Taifesindendir."  (Sayfa, 582)

ÖMERLER UŞAĞI: “Yörükan Taifesindendir." (Sayfa, 529)

MAKSUDLAR: “Türkman Ekradı (Türkmen Kürdü) Taifesindendir. Maksudlar, Bozulus Türkman Aşiretindendir.” (Sayfa, 490)

ALİBEYLİ: “Türkman Yörükanı Taifesindendir. Mamalu Aşiretine tabidir.” (Sayfa, 171)

AVANLAR: “Türkman Taifesindendir.” (Sayfa, 182)

ZEYNEB UŞAĞI: “Yörükan Taifesindendir.” (Sayfa, 670)

TEVEKKELİ: “Yörükan Taifesindendir.” (Sayfa, 614)

ARALIK OBASI: “Türkman Taifesindendir.” (Sayfa, 178)

HEVDİKANLI (Herdikanlı olması lazım): “Ekrad (Kürt)Taifesindendir.” (Sayfa, 356)

ÇAĞRAŞANLU: (Çağırganlu olması lazım) “Konar-Göçer Türkman Taifesindendir.” (Sayfa, 243)

Cemaat ve obalar hakkında iki noktayı aydınlatmamız gerekmektedir. Birincisi, Hevdikan Cemaati ile ilgili olanıdır. Hevdikan cemaatinin Herdikanlı olması gerekir. Zira, Sinemilli Aşireti Harput sancağından Maraş’a göç etmişti. Herdikanlı da Harput sancağının en büyük aşiretlerden biriydi. Sanırım memur yazarken Arap alfabesinde (vav) ve (re) harflerinin benzer olmasından dolayı yanlış yazmış olmalıdır. Aşiretin ismi ise, Harput Sancağına bağlı Keban bölgesinde bulunan “Musa Herdi” zaviyesinden gelmektedir. (Musa Herdi zaviyesi bazı belgelerde "Musa Hervi" olarak da geçmektedir.)

Mahmut Hoca da doktora tezinde, Sinemilli Aşiretinin Harput’tan geldiğini ifade etmektedir. İlgili bölüm aynen şöyledir:

Çağraşanlu ismi de yine aynı şekilde yanlış telaffuzdan geldiği anlaşılmaktadır. Zira daha önce Çağraşanlu ismi ile bir aşiretin kaydı bulunmamaktadır. Ancak Maraş bölgesinin en büyük aşiretlerinden biri Çağırganlu ismini taşıyordu. Tahminimize göre, Çağraşanlu aşireti de bu aşiretten ayrılmış olan bir oymaktı.

Yukarıdaki kayıtlardan Sinemilli Aşiretini meydana getiren oba-oymaklar içinde hem Türkmen hem de Kürt kökenli cemaatlerin bulunduğu görülmektedir. Bu durum o dönem için olağan bir uygulamaydı. Zira etnik kimliğin pek önemi yoktu. Aynı yaylak ve kışlakları paylaşan obalar en büyük aşiretin himayesine girmeyi daha uygun buluyorlardı. Bunda güvenlik ve saldırılardan korunmanın etkisi büyüktü. Nitekim Maraş Sancağında Sinemilli Aşireti içinde olan bazı oba ve oymakların daha önce başka aşiretlere bağlı olduğu görülmektedir. Bu da yukarıda belirttiğimiz güvenlik endişesini doğrulamaktadır.

İsmini Alevi bir ocaktan alan Sinemilli Aşireti ile ilgili elde ettiğimiz bilgileri aktarmaya devam edeceğiz.

Saygılarımla.

Hamdullah Dedeoğlu

02.03.2025.

EKLER:

Sinemilli Aşiretinin hububat ekim miktari ve 1846 yılındaki nüfusu