AMASYA SANCAĞINDAKİ EHLİBEYT MENSUPLARI NEREDEN GELDİ?

 

Ehli Beyt mensubu Şeyh Seyyid Sadreddin Mehmed bin Hüseyin El Horasanı hazretlerinin YENİCE KÖYÜNDEKİ  " MEHMET EFENDİ" TÜRBESİ ve kardeşi Sadreddin Muhammed bin Seyyid Hüseyin Bin Ali El Horasani'nin Amasya merkeze bağlı Yenice Köyündeki "HACI DEDE"  TÜRBESİ VE KİTABESİ (Resimler Yenice Köyü Yardımlaşma ve Dayanışma Derneğinin sitesinden alınmıştır.)

AMASYA SANCAĞINDAKİ  EHLİBEYT MENSUPLARI NEREDEN GELDİ?

Amasya'lı tarihçi Abdizade Hüseyin Hüsameddin Efendinin yazdığı on iki ciltlik "AMASYA TARİHİ" adlı eseri incelerken Amasya sancağında yaşayan ehlibeyt mensubu aileler dikkatimizi çekti. Eserin dördüncü cildinde yer alan bilgilere göre, Amasya'da on hane ehlibeyt aile bulunmaktadır. Bu  aileler şunlar:

"Birinci sülale, Ladik'te medfun (gömülü) olan Seyyid Ahmed Kebirü-r Rufai sülalesidir. Bu zatın silsile namesi pek meşhurdur. Bunlardan on iki kadarını gördüm."

"İkincisi, Seydi Hüsam dimekle meşhur olan es-Seyyid Hüsameddin Hüseyin el Kubavi el Fergani sülalesidir. Bunun torunu "KUBA EVLİYASI" dimekle meşhur olan es-Şeyh es Seyyid Hüsameddin Hüseyin el Halveti'dir. "

"Üçüncüsü, Amasya civarında YENİCE karyesinde (köyünde) medfun (gömülü) olan es Şeyh Seyyid Sadreddin Mehmed bin Hüseyin el Horasani sülalesidir. "

"Dördüncüsü, Celaleddin Ebu Talib es Sivasi sülalesidir. Bunun sülalesine Amasya'da Al-i Mutahhir sülalesi dinmiştir."

"Beşincisi, Amasya'da medfun (gömülü) olan es-Seyyid Şemseddin Ebu Haşim Muhammed Bin Abdullah es Semarkandi sülalesidir. Bunun mahdumu (oğlu) es Seyyid Ahmed Çelebi ikinci Sultan Bayazid'in Amasya valiliğinde pek maruf (tanınmış-ünlü) idi."

"Altıncısı, Mir Gıyaseddin Abdülkerim bin Mansur es Şirazi sülalesidir. Amasya'da yedilerin birincisi sayılan bu zatın nesebini de müşkilat (güçlükle-zorlukla) ile buldum."

"Yedincisi Niksar'da medfun (gömülü) olan es Seyyid Şemseddin Mehmed eş Şirazi sülalesidir."

"Sekizincisi, es Seyyid Muhyiddin Muhammed el Huzevi sülalesidir. "

"Dokuzuncusu, es Seyyid Nureddin Hamza-i Karahisar-i sülalesidir."

"Onuncusu, Amasya'da medfun (gömülü) olan Mir Nigari Hamza Karabağ-i sülalesidir."

(Abdizade Hüseyin Hüsameddin Efendi, Amasya Tarihi, Cilt 4, sayfa 7-8)

Ehlibeyt mensuplarının isimlerinin sonundaki eklere bakıldığında Orta Asya'dan, Horasan'dan, İran'dan ve Karabağ- Azerbaycan tarafından geldikleri görülmektedir. Zira isimlerin sonuna konulan Horasani, Şirazi gibi ekler o tarihte nereli olduklarını ya da nereden geldiklerini gösteriyordu. Amasya'daki ehlibeyt mensuplarının bu isim eklerinden onların Horasan, Karabağ bölgeleri ile İran'ın bir kenti olan Şiraz'dan geldikleri anlaşılmaktadır. Bu da şunu göstermektedir; ehlibeyt mensuplarının Anadolu'ya Türkmen aşiretleri ile birlikte geldiklerini teyit etmektedir. Zira, ehlibeyt mensupları gerek Emevilerin gerek Abbasilerin baskı ve zulüm politikalarından kurtulmak için, Horasan ve Orta Asya'ya  sığınmışlardı. Bu bölgeye giden ehlibeyt mensupları daha sonra batıya göç eden Türkmen ve İran kökenli aşiretlerle birlikte Anadolu'ya gelmişlerdi. Osmanlı vergi defterlerindeki kayıtlar ve İstanbul'daki Nakib-ül Eşraf kurulunun ehlibeyt mensupları ile ilgili tuttuğu defterler de bunu doğrulamaktadır. Ehlibeyt mensupları gerek Selçuklu gerek Osmanlı devletinde askerlikten ve vergiden muaftılar. Sultanlar ve padişahlar tarafından kendilerine tahsis edilen arazilerden elde ettikleri gelirlerle yaşamlarını sürdürüyorlardı. Davalarına da Nakib-ül Eşraf kurulu bakıyordu. Yerel mahkemelerin ve yöneticilerin ehlibeyt mensuplarını gözaltına alma ya da yargılama yetkileri bulunmuyordu. 

Tarihçi-yazar Hüseyin Hüsameddin Efendinin verdiği bilgilerden Amasya sancağında kalabalık bir ehlibeyt ailesinin yaşadığı anlaşılmaktadır. Aynı eserde, bu ailelere mensup şeyhlerin zaviye, tekke ve medreseler açarak Anadolu'nun aydınlanmasına katkıda bulundukları ve din eğitimi verdikleri de görülmektedir. Bu katkılarından dolayı ehlibeyt mensuplarına tekrar teşekkür ediyor, onları saygı ve hürmetle anıyoruz.

Saygılarımla.

Hamdullah Dedeoğlu.

10.02.2023.