CİHANBEYLİ AŞİRETİNİN RAKKA'YA İSKAN EDİLEN CEMAATLERİ

CİHANBEYLİ AŞİRETİNİN RAKKA'YA İSKAN EDİLEN CEMAATLERİ

 Bölgemizdeki çok sayıda köyün kuruluşunda yer alan Musa Hacılı (Musacalı) aşiretini araştırırken, ülkemizin en büyük aşiretleri içinde yer alan Cihanbeyli hakkında da bazı bilgilere ulaştım. Bu bilgileri sizinle paylaşmanın yararlı olacağını düşündüm. Zira, bölgemizde de Cihanbeyli aşiretinin kurduğu çok sayıda köy bulunmaktadır. Cihanbeyli aşiretinin bazı obalarının alevi olması nedeniyle, ayrıca ilgi alanım içinde bulunmaktaydı. İmam Rıza Ocağına mensup olmaları bu ilgiyi daha da

artırmaktaydı. Bunu belirttikten sonra, esas konumuza geçebiliriz.                                                  

 Prof. Dr. İlhan Şahin’in 1980 yılında yazdığı “YENİ İL KAZASI-YENİ İL TÜRKMENLERİ 1548-1653” adlı doktora tezini incelerken, 1691 yılında padişah fermanıyla, Yeni İl Türkmenlerinin, Bozulus aşiretlerinin, Halep Türkmenlerinin ve Ankara-Keskin sancaklarındaki Lekvanik cemaatlerinin Rakka’ya iskanı için karar alındığı belirtiliyordu. Kararda, Arap asıllı Eneze ve Şammar aşiretlerinin orta Arabistan’dan çıkarak Rakka bölgesini istila ettikleri, ticaret ve hac kervanlarını soydukları anlatılıyordu. İskanın amacı hem Arap aşiretlerinin saldırılarını önlemek hem de güvenlik nedeniyle boşalan bölgeyi tekrar şenlendirmekti. Rakka’ya gidecekler arasında Musa Hacılı aşireti de bulunuyordu. Bu amaçla Rakka iskanını araştırırken bu konuda yazılmış en detaylı çalışmanın Doç. Dr. Murat Çelikdemir tarafından yapıldığını öğrendim. “OSMANLI DÖNEMİNDE AŞİRETLERİN RAKKA’YA İSKANI  1690-1840” adlı doktora tezinde, Rakka’ya iskan edilecek aşiretler arasında Cihanbeyli de bulunuyordu. Cihanbeyli aşireti hakkında yazılan bu bilgi ve belgeleri okuduktan sonra, bunu bir makale şeklinde yazmaya karar verdim. Bulduğum bu belge ve bilgilerin özetini aşağıda size sunuyorum.

 1691 yılındaki padişah fermanına göre, Rakka’ya iskan edilecek Cihanbeyli aşiretine bağlı cemaatler şunlardı: Zeyveli, Parçikanlı, Diricanlı, Herdili ve Koyunoğlu. İskan kararları mübaşirler aracılığı ile cemaatlerin Kethudalarına bildirildi. İskanın takibi ve sevk görevi Koyunoğlu cemaati için Malatya sancak beyi, diğer cemaatler için de de Harput ve Keban kazasının kaymakamları görevlendirilmişti, Cihanbeyli aşiretine bağlı cemaatler iskana isteksizdiler. Bu nedenle yolda kaçanlar oldu. Bölgeye gidenlerin büyük çoğunluğu da yıllar içinde Anadolu’ya firar etti. Bunun nedeni, Rakka bölgenin Çöl iklimine sahip olması ve Arap aşiretlerinin şiddetli saldırılarıydı. Tahrir defterlerine göre, Harran ve Rakka bölgesine iskan edilen Cihanbeyli cemaatlerinin hane sayısı şöyleydi:

Zeyveli 70 hane,

Parçikanlı 314 hane,

Diricanlı 138 hane,

Herdili 274 hane,

Koyunoğlu 200 hane.

Doktora tezinde, firardan sonra, Rakka ve Harran’da kalanların sayısı bulunmamaktadır. Ancak büyük çoğunluğunun firar ettiği belirtilmektedir. Sözlü gelenekten gelen bilgiler, bu firar edenlerin bir kısmının Alacahan (Bugünkü Kangal-CANBEKLİLER)) mevkiine, bir kısmının da Bozok (Yozgat-Çorum) bölgesine yerleştikleri şeklindeydi. Resmi kayıtlar da bunu doğrulamaktadır. Örneğin; Dr. Ebubekir Güngör’ün yazdığı “KIZILKÜNBED-AYDINCIK-1838-1841” adlı eserde, Cihanbeyli aşiretine mensup cemaatlerin kurduğu köyler hakkında bilgiler verilmektedir. Bu köylerin hane ve nüfusları Şöyle:

--Kösrelik Köyü, 43 hane, 112 erkek nüfus,

--Yenice köyü, 14 hane, 31 erkek nüfus,

--Eski Kuyucak Kışlağı 19 hane, 45 erkek nüfus,

--Kocabekir Kışlağı 29 hane, 95 nüfus,

--Aşağı Dona Köyü, 26 hane, 85 erkek nüfus,

--Sancı Köyü, 10 hane, 25 erkek nüfus,

--Sakızlık Kışlağı, 7 hane 15 erkek nüfus,

--Molla İsmailoğlu Kışlağı, 11 hane 27 erkek nüfus,

--Köroğlu Kışlağı 7 hane, 15 erkek nüfus,

--Toraman Kışlağı, 41 hane, 113 erkek nüfus,

--Üzümlük Kışlağı, 15 hane, 46 erkek nüfus,

--Kırkdilim Kışlağı, 73 hane, 199 erkek nüfus olup, toplam 808 kişidir.

Sayımlarda sadece erkekler kayıt altına alınıyordu. Bunun amacı, askere alınacak erkekleri ve vergi verecek olan hane sahiplerini tespit etmekti. O nedenle, yukarıdaki nüfuslara bir o kadar da kadın nüfusu eklemek gerekir.

Cihanbeyli aşiretine bağlı cemaatler hakkında ulaştığımız bilgilerin özeti kısaca böyleydi. Ancak, daha fazla bilgi almak isteyenler  için makalenin sonuna cemaatler hakkında Osmanlı kayıtlarında yer alan bilgileri de ekler bölümünde sunuyorum. Belgelerde Cihanbeyli Aşiretleri hakkında her ne kadar iyi şeyler söylenmese de bilinmesinde yarar gördüm. O günkü şartlar göz önünde tutularak bu bilgilere hoşgörü ile bakacağınızı umarım.

Saygılarımla.

Hamdullah Dedeoğlu.

21.01.2022.

 EKLER:

--Herdili, Koyunoğlu, cemaatleri ile ilgili yazılı belgeler.

--Cihanbeyli aşiretlerini Rakka iskanında gösteren belge ( Badıllı’ya bağlı olanlar bölümünde)

--İskan edilen aşiretlerin hane nüfusunu gösteren belgeler.

--Firar eden bazı aşiretlerin listesi

--Cihanbeyli aşiretleri hakkında doktora tezinde yer alan diğer bilgiler.