1560 YILINDA KERKÜK SANCAĞINDA TÜRKMENLER VE EHLİBEYT MENSUPLARI

1560 YILINDA KERKÜK SANCAĞINDA TÜRKMENLER VE EHLİ-BEYT MENSUPLARI

Kerkük sancağı 1534 yılında Osmanlı topraklarına dahil olmuştu. Ancak, Kerkük bölgesine 11. Yüzyıldan itibaren Türk aşiretleri yerleşmeye başlamıştı.  Buraya ilk gelenler Horasan ve Azarbeycan Türkmenleriydi. 1560 tarih, 111 numaralı tahrir defterlerindeki kayıtlarda Kerkük sancağının nüfusunun yüzde doksanının Türkmenlerden meydana geldiği görülmektedir. Kerkük sancağı, Kerkük merkez, Dakuk ve Nilkaz nahiyelerinden meydana gelmektedir. Dakuk nahiyesinde 18 köy 51 mezra, Kerkük'de  28 köy 71 mezra, Nilkaz nahiyesinde ise, 24 köy 55 mezra bulunmaktadır.

Kerkük sancağı Osmanlı’dan önce, uzun süre Karakoyunlu ve Akkoyunlu devletinin hakimiyetinde kalmıştı. Kısa bir süreliğine de Moğol ve Safeviler hakim olmuştu. Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğünün yayınladığı 1560 yılındaki Tahrir (kayıt-sayım) defterine göre, Kerkük sancağında konar-göçer olarak sekiz taife (Kabile), iki cemaat yaşamaktadır. Kabile ve cemaatlerin içinde ehli-beyt mensupları da bulunmaktadır. Ancak, seyyidler ayrı bir başlık altında verilmiştir. Kerkük sancağında yaşayan kabile ve cemaatler şunlardır:

--LİK TAİFESİ:  28 hane. (Türkmen)

--SULDUZ TAİFESİ: 53 hane, 14 bekar. (Moğol)

--DÖĞER TAİFESİ: 45 hane, 8 bekar. (Türkmen)

--KARACA BAYAD TAİFESİ: 23 hane. (Türkmen)

--GİLEVAN TAİFESİ: 11 hane. (Türkmen)

--SİYAH MANSUR TAİFESİ: Bayad boyundan, 24 hane. (Türkmen)

--ZENGENE TAİFESİ : A) Kalender Bey cemaati, 115 hane, 7 bekar. B) Kulu Kethuda Veledi Suhrub Cemaati 165 hane, 7 bekar. C) Kethuda Şah Ali Veled-i  Devletyar Cemaati, 285 hane, 15 bekar. (Türkmen)

--NİLKAZ TAİFESİ: 1.121 HANE, 95 BEKAR. (Türkmen)

--ŞAH KULU VELED-İ ŞEYH HACI EVLADI: 7 hane, 3 bekar.

--ŞEYH MACİD-İ KÜREVİ EVLADI : 8 hane, 2 bekar.

Tahrir defterinde Seyyidler ayrı bir başlık altında yer almaktadır. Ehli- Beyt mensuplarının nüfus ve hane dağılımı şöyledir:

--LASUN KÖYÜ: 3 hane, (Köy toplamı, 74 hane, 9 bekar). Türkmen köyü.

--BAURA KÖYÜ: İmam Zeynel Abidin evladı, 1 hane, üç bekar. (Köy toplamı, 61 hane, 10 bekar).

--NURE ZAVİYESİ KÖYÜ: 6 Hane. (Köy toplamı 221 hane, 6 bekar)

--BABA ZÜNNUN ZAVİYESİ KÖYÜ: Sadat-ı Haçtimal, 16 hane, 2 bekar. (Köy toplamı 206 hane)

--ŞUHUD KOMU KÖYÜ: 10 HANE. (Köy toplamı 43 hane, 5 bekar). Türkmen köyü.

--KETHUDA URYAN VE HOŞNAM CEMAATİ: 7 HANE. (Cemaat toplamı, 87 hane, 12 bekar.)

İlgili defterde Kerkük sancağının köy ve kasabalarla birlikte  nüfusunun etnik dağılımı ise şu şekildedir:

--Kerkük sancağı toplam nüfus: 7.320 nefer (erkek).

--Müslüman nüfus: 6.990.

--Hıristiyan: 180.

--Yahudi: 150.

--Türk Kökenli: 6.558.

--Kürt Kökenli: 54.

--Arap Kökenli 33.

--Etnik kimliği belirtilmeyen: 345.

Etnik temelde bakıldığında, Kerkük sancağında ikamet edenlerin yüzde doksanının Türk kökenli olduğu görülmektedir. Diğer bir nokta da, ehlibeyt mensuplarının  köylerde yerleşik olarak, cemaatlerle de konar-göçer bir şekilde yaşamasıdır. Bu da, ehlibeyt mensuplarının bölgede bulunanlara din hizmeti verdiklerini göstermektedir. Zaviyelerde ehli-beyt mensuplarının bulunması da bunu doğrulamaktadır.

Saygılarımla.

Hamdullah Dedeoğlu.

1.1.2020