ALEVİ İNANCINA BAĞLI KALAN AŞİRET: ABDALLAR

ALEVİ İNANCINA BAĞLI KALAN AŞİRET: ABDALLAR

 Abdal aşireti ile ilgili  Osmanlı kayıtlarında 1526-1580 yıllarındaki tahrir defterlerinde rastlamaktayız. Dulkadirli beyliğinin Osmanlı’ya katılmasından sonra 1526 yılındaki kayıtlarda Abdallar cemaatini Dulkadirli beyliğini oluşturan kabilelerden Peçenek taifesi içinde görüyoruz. Selçuk Üniversitesi öğretim üyelerinden Dr. İbrahim Solak’ın  “16. Yüzyılda Maraş ve Çevresinde Dulkadirli Türkmenleri“ adlı eserinde Peçenek taifesi içinde “ Akrabayı Yahya Divan ve Abdallar“ cemaati 22 hane olarak görünmektedir. 1580 yılındaki kayıtlarda ise, Abdallar cemaati, EYMÜRLÜ  taifesi içinde  74 hane olarak yer almaktadır.

Abdal kelimesi,  ozan, derviş anlamında olmakla  beraber deli-divane manasında da kullanılmıştır. Tasavvuftaki anlamı ise, dünya işlerinden elini-eteğini çekmiş kişi olarak bilinir. Ozanlar içinde abdal ismini kullanan en önemli iki şahsiyet  Pir Sultan Abdal ve Kaygusuz Sultan Abdal’dır. “ Abdal “  mahlasını kullanan ozanların Abdallar cemaatine mensup oldukları ifade edilmektedir. Prof. Dr. Faruk Sümer, “ Oğuzlar-Türkmenler “ adlı eserinde Abdallar aşiretinin Çavundur boyuna mensup olduğunu belirtmiştir. (Sayfa, 315)

Abdallar aşireti hakkındaki bilgilere Osmanlı arşiv uzmanı Cevdet Türkay’ın yazdığı " OSMANLI  İMPARATORLUĞU’NDA OYMAK, AŞİRET VE CEMAATLER“ adlı eserinde de  rastlamaktayız. Eserde şu bilgiler verilmektedir:

“ Türkman taifesinden olan Abdallı-Abdallu aşireti Bozok sancağına iskan edilmiştir. “ (Sayfa, 49)

“ Abdal, Abdallar, Abdallı, Abdallu, Abdal oğlanları, Abdaloğlu cemaati  Mamalu aşiretindendir. Meraş, Tarsus sancağı (Adana eyaleti) Hayrabolu kazası (Vize sancağı), İstanbul ve havalisi, Tatar pazarı kazası (Paşa sancağı), Rumeli, Kütahya sancağı, Erzurum eyaleti, Adana, Bozok, Biga, Aydın sancağı, Çukurova, Zülkadriye kazası (Meraş sancağı), Karaman eyaleti, Sivas eyaleti ve Rakka’ya iskan edilmişlerdir. Türkman taifesindendir. “ (Sayfa, 151)

Abdal aşiretine 1830’da başlayan nüfus sayımlarında da rastlamaktayız. Osmanlı arşiv uzmanı Hacı Haldun Şahin’in “ OSMANLI DÖNEMİ NÜFUS DEFTERLERİNDE ÇORUM BÖLGESİ AŞİRETLERİ “ isimli eserinde Abdal aşiretine mensup olan ailelerin iskan edildikleri köyler hakkında şu bilgiler verilmektedir:

KEDİDERE KÖYÜ: 19 hane, 50 nüfus.

KIZILVİRAN: 6 Hane, 19 nüfus.

İNALÖZÜ : 5 Hane, 11 nüfus.

HACIAHMET DERESİ: 2 Hane, 4 nüfus.

ÇIRFINLI: 2 Hane, 4 nüfus.

HIZIRLI : 8 Hane, 18 nüfus.

ESKİVİRAN : 2 Hane, 3 nüfus.

( Osmanlı’daki ilk nüfus sayımlarında sadece erkekler sayılmıştır. Yukarıdaki nüfus miktarına aynı sayıda kadın nüfusu da eklemek gerekir. )

Abdal aşiretine Kırşehir Nüfus defterlerinde de rastlamaktayız. Ahi Evran Üniversitesi öğretim üyelerinden Doç. Dr. Ahmet Gündüz’ün  “ 1840-1841 Tarihli ve 2115 numaralı Kırşehir nüfus defterine göre Haremeyn-i Şerifeyn’e tabi aşiretler “ eserinde Abdal aşireti de yer almaktadır. Eserde, vergileri Mekke ve Medine’ye gönderilen aşiretler içinde yer alan ve bu nedenle kendilerine “ Haremeyn-i Şerifeyn “ denilenler arasında yer alan Abdallar aşiretine ait köyler ve bağlı bulundukları kaza ve sancaklar şöyle:

--Karahisar Behramşah kazasına bağlı Salhane köyüne iskan edilen Abdallu aşiretine mensup 9 hane, 45 nüfus.

--Kızılkoca kazasına bağlı Kırıksoku köyüne iskan edilen Abdal taifesinden 23 hane, 115 nüfus.

--Hüseyinabad kazasına bağlı Bozdoğan köyüne iskan edilen Abdal taifesinden 9 hane, 45 nüfus.

--Hüseyinabad kazasına tabi Akpınar köyüne iskan olan Abdal taifesinden 5 hane, 25 nüfus.

--Budaközü kazasına bağlı Çavuş köyüne iskan olan Abdal taifesinden 7 hane, 35 nüfus.

--Çorum sancağına bağlı Narlık köyüne iskan olan Abdal taifesinden 3 hane, 15 nüfus.

--Çorum sancağına bağlı Külah köyüne iskan olan Abdal taifesinden 1 hane, 5 nüfus.

--Çorum sancağına bağlı Kötü köyüne iskan olan Abdal taifesinden 5 hane, 25 nüfus.

--Budaközü kazasına bağlı Karmaklı köyüne iskan olan Abdal taifesinden 2 hane, 10 nüfus.

--Çorum sancağına bağlı Kızılviran köyüne iskan olan Abdal taifesinden 2 hane, 10 nüfus. (Buradaki toplam nüfusa  kadın ve çocuklar dahil edilmiştir)

Abdallar aşiretinin iskan edildiği köyleri bugün incelediğimizde, çok ilginç bir durum ortaya çıkmaktadır. İskan edilen ve bugün aynı isimlere sahip köylere baktığımızda alevi inancını devam ettirdiklerini öğrendik. Aradan yıllar geçmesine rağmen asimilasyona uğramamışlardı. Oysa, çok sayıdaki aşiret daha önce alevi olmasına rağmen bu inancını koruyamamıştı. Bunun nedeni neydi ? Bu sorunun cevabını da Abdal aşiretine mensup  bir arkadaşımızdan bekliyoruz. Buradan Abdal aşiretinin bütün mensuplarına selam ve sevgilerimi iletiyorum.

Saygılarımla.

Hamdullah Dedeoğlu

23.06.2019

* Kızılkoca kazasının bugünkü ismi Yozgat- YERKÖY

* Karahisarı Behramşah kazası bugünkü Yozgat-SARAYKENT

* Budaközü kazası bugünkü  Çorum-SUNGURLU.

*Hüseyinabad kazası bugünkü Çorum-ALACA