KURMANÇ DİLİ KLASİK FARSÇA MI ?

     KURMANÇ DİLİ KLASİK FARSÇA MI ?

Daha önceki yazılarımızda kurmanç dilinin farsça ile ilişkisini anlatmıştık. Bu yazımızda, kurmanç dilinin farsça'nın hangi dönemine daha yakın olduğunu belirleyeceğiz. Klasik farsçaya mı ? Modern farsçaya mı ?

Bunun için önce mastarları-fiilleri incelememiz gerekiyor.Farsça'da bütün mastarlar-fiiller ten ya da den eki ile biter.(Türkçedeki mek-mak gibi.) Örneğin görmek-diden, gitmek -reften gibi. Mastarlardan iki ayrı kök alınarak zamanlar oluşturulur. Mazi kök ve muzari kök. Mazi kök, dili ve mişli geçmiş zamanlarda, muzari kök şimdiki ve geniş zamanlarda kullanılır. Gelecek zamanda ise, esas fiil mazi, yardımcı fiil ise, müzari kökle belirtilir. Şimdi mastarların köklerinin nasıl elede edildiğini görelim:

Mazi kök (geçmiş): Bu kökü elde etmek için mastarlardaki en ekleri atılarak elde edilir.

Örneğin: görmek diden- did, gitmek reften-reft . Dili geçmiş zamanda bu kök esas alınarak çekim yapılır. Mişli geçmiş zamanda bu köke yuvarlak he (güzel he) ilave edilerek çekim yapılır.

Muzari kök: Muzari kökte kesin bir kalıb olmamakla birlikte, Genellikle den ve ten ekleri atıldıktan sonra, geriye kalan harflerin bazıları atılır, bazıları başka harfe dönüşür, bazıları da yerinde kalır.

Örneğin:mim,ye,elif harfleri düşer, he zeye,vav elife, fe beye, şin eliften sonra gelirse, re ye, sinden önce hareke varsa vava, yoksa güzel he ye dönüşür. Bazan da tamamen düşer. Ze, nun ve re yerinde kalır. Mastarlarda MUZARİ kök alınırken, bu on bir harften biri mutlaka bulunur. Ancak bu kök almalarda istisnalarda vardır. O nedenle farsça'da muzari köke sema-i denir.

Örnek; goften-vurmak- ten eki atıldıktan sonra gof kalır. Burada f beye dönüşerek, muzari kök gob olur.

Handen -okumak, den atıldıktan sonra han kalır. Nun harfi değişmez. Muzari kök han olur.

Ancak istisnalarda vardır. Örneğin: Diden görmek- muzari kök bin'dir. Görüldüğü gibi hiç alakası bulunmamaktadır. Bu tür köklerin ezberlenmesi gerekmektedir.

Yukarıdaki kısa bilgilerin verilmesi konunun daha iyi anlaşılması içindir. Klasik ve modern farsça arasındaki bazı farklar şunlardır:

Modern farsça'da olumsuz emir fiillerinde “ me” edatı yerine “ne” edatı kullanılır.

Örnek: Reften mastarının MUZARİ kökü rev (git), merev (gitme),

Modern farsça'da nerev(gitme).

klasik farsçada olup da, modern farsça da olmayanlar ise şöyledir:

-İsmin e halini gösteren “be” edatı “ile” anlamında kullanılabilir.

-ismin de halini gösteren “der” edatı, be edatı yerine kullanılabilir.

-Ba edatı “ile” anlamı yanında “be” edatı gibi ismin i halini de gösterir.

-Yeterliliğin çekiminde mazi kök kullanılır.

Bunun gibi çok sayıda farklılıklar vardır. Bunlar eski farsça metinlerde bolca bulunmaktadır. Yukarıda klasik farsça için belitrttimiz özellikler kurmanç dilinde de bulunmaktadır. BU NEDENLE KURMANÇ DİLİNİN KLASİK farsçaya daha yakın OLDUĞUNU soyleyebiliriz.

Sonuç olarak, ülkemizde kurmanç dilini konuşanların, Anadolu'ya on üçüncü yüzyıldan önce, yani klasik (eski) farsça döneminde geldiğini göstermektedir.

*Mastarlardaki en eki denilirken (n) nun harfi, den-ten eki denilirken dal(d)-te(t) ve nun (n) harfleri anlaşılmalıdır. Zira Farsça'da Arap alfabesi kullanılmaktadır. 

Yazan:HAMDULLAH DEDEOĞLU

24.12.2016