BİZİM ERMENİLERE NE OLDU ?

    Amasya, 2020.

BİZİM ERMENİLERE NE OLDU ?

Amasya merkezde oturan ve yaşı ellinin üzerinde olanlar mutlaka hatırlayacaktır. Amasya çarşılarında çok az da olsa, Ermeni kökenli esnaflarımız vardı. Kimi dikiş makinesi tamir ederdi, kimi de odun ve kömür sobası yapardı. Ama ne yazık ki, 1970’lerden sonra, onları da kaybettik. Ya büyük şehirlere, ya da yurt dışına gittiler. İşte, yok olan bu hemşehrilerimiz ve komşularımız bir zamanlar Amasya nüfusunun yaklaşık üçte birini oluşturuyordu. Bu rakamları görmek için, Amasya belediyesinin yayınladığı “ AMASYA NÜFUS DEFTERLERİ 1840 “ adlı kitaba bakmamız yeterli olacaktır.

Yeniçeri ocağının ikinci Mahmut zamanında kaldırılmasından sonra kurulan “ ASAKİR-İ MANSURE-İ MUHAMMEDİYE “ ordusuna asker toplamak amacıyla 1831 yılında nüfus sayımı yapılıyor. Sadece erkeklerin sayıldığı bu sayımda, Amasya merkez nüfusu, kadınlar dahil (kadın-erkek sayısı eşit var sayılarak) Müslümanların sayısı 8.652, gayri müslim (hiristiyan) sayısı, 4.106 kişidir. Hiristiyan nüfus içinde Ermeni ve Rum kökenliler yer alıyor. Toplam nüfusu 12.758 olarak değerlendirdiğimizde, hiristiyan nüfus, yüzde otuzunu oluşturmaktadır.

Amasya sancağının en kalabalık kazası olan Merzifon’un merkez nüfusu ise şöyle; Müslüman (kadın dahil) 3.732, Hiristiyan 4.356 (kadın dahil) kişiden oluşmaktadır. Merzifon merkezde Hiristiyan nüfusun daha fazla olduğu görülmektedir. Ancak, nahiye ve köylerde nüfusun tamamını müslümanlar oluşturuyor.

1907 Sivas Vilayeti salnamesine göre, Amasya sancağının toplam nüfusu 252.828, Müslüman nüfus 205.324, Rum 23.414, Ermeni 24.090 kişiden meydana gelmektedir.

1914 yılında erkek ve kadınlar birlikte sayılıyor. Amasya Merkezde 11.631 Müslüman, 1.164 Rum, 8.891 Ermeni yaşıyor.

Yukarıdaki nüfus sayıları incelendiğinde, Hirirstiyanların şehir ve ilçe merkezlerinde ikamet ettiklerini görüyoruz. Müslaman kitlenin büyük çoğunluğunun ise, köylerde yaşadıklarını tespit ediyoruz. Hirirstiyanlar ticaret ve zenaatla, Müslüman kitlenin ise, daha çok tarım ve hayvancılıkla uğraştıklarını anlıyoruz.

1927 yılında yapılan sayımda, Amasya merkezde 777 Ermeni görünüyor. Rumlar 1925 yılında Yunanistan ile varılan anlaşma gereği, oradaki Türk kitlesiyle yer değiştiriyor. Ermenilerin büyük çoğunluğu ise, 1915 yılında çıkarılan kanunla Osmanlı’nın Şam ve Beyrut vilayetlerine tehcir ediliyor.

Bu sayılardan ortaya çıkan gerçek, Ermenilerin tehcir, Rumların mübadele ile şehrimizden ayrıldıklarıdır. Dokuz yüz yıl birlikte yaşayan halklar, Maalesef, hem iç, hem de dış kışkırtmalar sonucunda ayrılıklar ve acılar yaşadılar. Bu komşularımızla bugün de birlikte yaşamayı isterdik. Soba imalatçısı Artin usta Kombi üretecekti. At arabası imalatı yapan Dikran usta, yerli otomobilimizin dizaynını yapacaktı. Sanayimiz yerli imkanlarla daha gelişmiş, ülkemiz de daha kalkınmış olacaktı. Ama ne yazık ki, fırsat vermediler. Buradan eski komşularımızın çocuklarına ve torunlarına selamlarımızı iletiyoruz.

Saygılarımla.

Yazan: Hamdullah DEDEOĞLU

23. 01. 2015