ATATÜRK’ÜN HAZIRLATTIĞI KİTAPTA ALEVİLİK VE ŞAMANİZM

 

ATATÜRK’ÜN HAZIRLATTIĞI KİTAPTA ALEVİLİK VE ŞAMANİZM 

Anadolu'ya Horasan bölgesi ve Orta Asya'dan gelenlerin  İslam dininden önceki inançları Şamanist-Budist, Zerdüşt-Mecusi’idi.  Bu dinlerle  ilgili olarak bugüne kadar yüzeysel bilgilerle yetinmek zorunda kaldık. Oysa,  Anadolu’da aydınlanma devrimini başlatan büyük önder Mustafa Kemal Atatürk bu eksikliği daha 1930'lu yıllarda tespit etmiş, Türklerin İslamiyet’ten önce hangi inançlara  sahip olduğunun araştırılmasını istemiş.Yaptırdığı araştırmalar sonucunda bu  görevi İlahiyatçı  Prof. Dr. Yusuf Ziya Yörükan'a verilmesini uygun bulmuş.

Yusuf Ziya Hoca uzun çalışmalardan sonra, 1932 yılının Ocak ayında, el yazması ile iki nüsha  olarak hazırladığı kitabı  Dolmabahçe sarayında  ATATÜRK'E takdim ediyor.  Eserin adı “MÜSLÜMANLIKTAN EVVEL TÜRK DİNLERİ- ŞAMANİZM”

Yusuf Ziya Hoca, 1950 yılına kadar kitabın yayınlanmasını bekliyor. Ancak yayınlanmıyor.  Bu tarihten sonra Çankaya köşkü kitaplığında  kitabın akıbetini araştırıyor, fakat bulamıyor. Tekrar yayınlamayı düşünüyor. Ancak, 1954 yılında vefat ediyor. Kitabın yayına hazırlanması görevi oğlu Dr. Turhan Yörükan'a düşüyor. Kitabın ilk basımı 2005, son basımı ise 2014'de yapılmış.

AVM içinde bulunan bir kitap evinde gezerken kitabın başlığı dikkatimi çekti. Başlıklarına ve içeriğine baktıktan sonra, satın almaya karar verdim. Okudukça kitaba olan ilgim de artmaya başladı. İçinde eski Türkçe, Arapça ve Farsça çok sözcük geçmesine rağmen anlaşılır bir dille yazıldığını söyleyebilirim.

Yusuf Ziya Hoca,  Şamanizmi incelerken, Aleviliğin İslam anlayışı ile karşılaştırmalar yapıyor ve şu sonuca varıyor. “ALEVİLİK BİR TÜRK MEZHEBİDİR” diyor. Bu tespitini,  Alevilerin ibadet dilinin Türkçe olması ile de destekliyor. Ayrıca, Aleviliğin ibadetlerini, gelenek ve göreneklerini Şamanizm ile olan benzerliklerini ele alıp tezini güçlendiriyor.

Yusuf Ziya hoca, Şamanizmde ve Alevilik'de  yer alan ortak uygulamaları şöyle sıralıyor;

-Dini törenlerde ve ibadetlerde kurban kesmek.

--Ölümden sonra aş-yemek pişirmek.

--Yatırlara ve evliyalara önem vermek ve ziyaret etmek.

--Dini törenlerde saz çalmak,

--Nazara karşı mavi boncuk takmak, kurşun dökmek.

--Lohusa kadınlara al basmasına karşı kırmızı kurdele takmak,

--Sinsin oyunu oynamak,

Şüphesiz, bu adet ve inançların büyük bir kısmı Anadolu'da Sünni halk tarafından da uygulanmaktadır. Bu da adet ve inançların Orta Asya ve Horasan kökenli olduğunu göstermesi bakımından  önemlidir.

Yazar, Şamanizmden,  Aleviliğe geçen başka inanç ve adetler olduğunu da belirtiyor. Bunlardan en önemlileri, Alevilikdeki Müsahiplik ve CEM ibadetinde bulunan on iki hizmetin altısını yerine getiren makamların Şamanizmde de yer almasını gösteriyor. Bunlar, Dede, Zakir (saz çalan),  Meydancı, Çerağcı (kandil), Saki (su ve içki dağıtan) ve Kurbancı. Yazar, Şaman törenlerinde Kımız ve Araga( Rakı)  içildiğini, semah yapıldığını da ayrıca  belirtiyor.

1932 yılında yazılan ancak,  “kayıp” olan bu eseri yetmiş üç yıl sonra yayına hazırlayan Dr. TURHAN YÖRÜKAN'A  teşekkürlerimi ve saygılarımı iletiyorum.

Atatürk’ün hazırlattığı kitapta yer alan Alevilk ile ilgili bilgileri ve Şamanizmle olan benzerliklerini sizinle paylaşmak istedim. Yararlı olması dileği ile…   

Saygılarımla.           

Yazan: Hamdullah DEDEOĞLU

14.01.2015