BADILLI, RİŞVANLI VE MİLLİ AŞİRETİNİN RAKKA EYALETİNDE İSKAN EDİLDİĞİ BÖLGELER

RAKKA'YA İSKAN EDİLEN AŞİRETLERİN LİSTESİ

BADILLI, RİŞVANLI VE MİLLİ AŞİRETİNİN RAKKA EYALETİNDE İSKAN EDİLDİĞİ BÖLGELER

Bugünkü makalemizin konusu Rakka eyaletine iskan edilen aşiretler olacaktır. Konu çok geniş ve çok sayıda aşireti kapsadığı için biz sadece Badıllı, Rişvanlı, Milli aşireti ve bağlı obaları ele alacağız. 

Araştırmalarımız sonunda bu konuda en kapsamlı çalışmanın Gaziantep Üniversitesi öğretim üyelerinden Doç. Dr. Murat Çelikdemir’in 2001 yılında Fırat üniversitesinde görevliyken Osmanlı arşivlerine dayanarak yazdığı " OSMANLI DÖNEMİNDE AŞİRETLERİN RAKKA'YA İSKANI 1690-1840" adlı doktora tezi olduğunu öğrendik. Hocamıza bu çalışmasından dolayı çok teşekkür ediyoruz. Biz de bugünkü makalemizde ana kaynak olarak hocamızın doktora tezini kullanacağız. 

Osmanlı devleti, 1691 yılında Rakka eyaletine konar-göçer aşiretlerin iskan edilmesi yönünde bir karar aldı. Padişahin imzasını taşıyan bu kararda, bölgeye iskan ettirilecek cemaatler arasında Halep Türkmenleri, Sivas sancağına bağlı Yeni İl Türkmenleri, Diyarbakır bölgesindeki Bozulus aşiretleri, Konya sancağındaki Lekvanik obaları ve Ankara-Keskin bölgesindeki konar-göçer aşiretleri bulunuyordu. Aşiret ve cemaatlerin Rakka’ya iskan edilmesinin nedeni; Orta Arabistan çöllerinde yaşayan Arap asıllı Eneze ve Şammar aşiretlerinin Rakka’nın batı ve güney bölgelerini işgal ederek, buradaki yerleşik halkı göç ettirmesi ve bölgeden geçen ticaret ve hac kervanlarını soymasıydı. Osmanlı yönetimi, bu iskanla konar-göçerleri yerleşik hayata geçirmeyi, Arap aşiretlerin saldırılarını önlemeyi ve bölgedeki tarım arazilerinin yeniden üretime geçirilmesini amaçlıyordu. 

Rakka’ya iskan edilmesi istenen aşiret ve cemaatler arasında Badıllı, Rişvanlı, Milli aşireti ve bağlı cemaatler de bulunuyordu. Bu aşiretlerin büyük çoğunluğu “Bozulus” olarak adlandırılan cemaatlerdi. Diyarbakır-Erzurum-Kars-Çıldır ile Ankara-Çankırı bölgesinde konar-göçer hayatı yaşıyorlardı. Bunların dışında Sivas sancağına bağlı Yeni İl kazasında bulunan “Beğdili taifesinden Badıllı” aşireti de Rakka’ya iskan edilecek aşiretler arasında yer alıyordu. İskan bölgesi, Akçakale ve Ayn-ı Zir’den Rakka’ya kadar olan bölgeydi. Bu bölgede Fırat nehrinin bir kolu olan Belih ırmağı bulunuyordu. Sulak arazisi bulunan bölge tarım ürünlerinin yetişmesine uygundu. Rakka Beylerbeyi Kadızade Hüseyin Paşa, nehrin batı ve doğu taraflarını parsellere ayırarak, cemaatlerin yerleşmesini kolaylaştırmıştı. Haklarında iskan kararı çıkarılan aşiretler 1692 yılından itibaren bölgeye gelmeye başladılar. Bunlar arasında Badıllı, Rişvanlı, Milli aşireti ve bağlı cemaatlerde vardı. Osmanlı kayıtlarına göre, Badıllı ve Milli aşiretine bağlı olarak iskan edilen cemaatler şunlardı:

Badıllı’ya bağlı olanlar: Rişvanlı, Üsttürkanlı, Otmanlı, Osmanlı, Hacı Kırlı, Kürdikanlı, Kürdikanlı Şedid, Mamavi, Modanlı, Cemokanlı, Birvanlı,Zeyveli, Parçikanlı, Memokanlı, Kaskanlı, Urusatlı, Sühranlı, Acırlı, Gündeşli, Küçüklü, Çoğunlu, Tecirli.

Üstürkanlı’ya bağlı olan Obalar: Türkanlı, Delikanlı.

Milli aşiretine bağlı cemaatler: Bahaddinli (Pezkuri), Bendanlı, Cemaleddinli, Hasenanlı. 

Kayıtlarda Badıllı, Milli ve Rişvanlı aşiretlerine bağlı olup da haklarında bilgi verilen cemaatler şunlar:

 

 

 

 

 

 

Murat hocanın kayıt ve sayım defterlerine dayanarak yaptığı tablolarda cemaatlerin haneleri, tahmini nüfusları ve iskan edildikleri bölgeler şöyle:

Rakka iskanından firar eden  aşiretlerden tespit edilenlerin listesi.

Yeni İl Aşiretlerinden Badıllı'nın (Batılı) Rakka'ya iskan edileceğini gösteren iskan listesi. (15. sıra)

Osmanlı yöneticilerinin tüm çabalarına rağmen Rakka iskanının başarılı olmadığı yazılan şikayet ve taleplerden anlaşılmaktadır. Bunun nedenlerinin başında, Rakka bölgesinin ikliminin yaylak ve kışlaklara alışkın olan konar-göçerler için uygun olmamasını ve Arap aşiretlerinin saldırganlıklarını sayabiliriz.  Bunun sonucunda, kayıtlardan da görüldüğü gibi, Rakka’ya iskan edilen aşiret ve cemaatlerin büyük bir kısmının ilk yirmi yıl içinde küçük parçalar halinde Anadolu’ya firar ettikleri anlaşılmaktadır. Geriye çok az bir kısmının kaldığı görülmektedir. 

 Badıllı, Rişvanlı, Milli ve Musacalı aşiretini ele almamızın nedeni; Rakka iskandan firar eden bu aşiret ve cemaatlere bağlı obaların 18. Yüzyılda Yozgat, Amasya ve Çorum bölgesine gelerek çok sayıda köy kurmuş olmalarıdır. Bununla ilgili makalelerimizi daha önce yazmıştık. Örneğin ÇULPARA KÖYÜNÜN KISA TARİHÇESI, Musa Hacılı aşireti, Yeni İl Türkmenleri ve RAKKA SÜRGÜNÜ gibi. Bugünkü makalemizle bölgemizin tarihinde eksik olan bir parçayı daha tamamlamış olduk. 

Murat Çelikdemir hocamız çok emek harcayarak ortaya değerli bir eser çıkartmış. Kendisini tebrik ediyorum. Rakka İskanını bütün detayları ile herkesin anlayacağı bir dille yazmış. Bütün  akademisyenlere çalışmalarında bu yöntemi uygulamalarını öneriyorum. Kendisine tekrar çok teşekkür ediyorum.

Saygılarımla.

Hamdullah Dedeoğlu

14.01.2022.

×××Çift Ölçüsü:  Torağın verimine göre, bir çift 40 ile 120 dönüm arasinda değişiyordu.