KURMANÇ DİLİNDEKİ PEHLEVİCE SÖZCÜKLER

KURMANÇ DİLİNDEKİ PEHLEVİCE SÖZCÜKLER

 Kurmanç dilinin İran dillerinden olduğunu daha önce yazmıştık. Bugün konuşulmakta olan Farsça ise, Firdevsi tarafından 11.Yüzyılda Pehlevice ve Darice lehçelerinin birleştirilmesinden oluşturulmuştu. Kurmanç dilinin Farsça içindeki ortak sözcükleri tespit ettiğimizde, bulduğumuz sözcüklerin Pehlevice lehçesinden geldiğini gördük. Pehlevice de Sasaniler devletinin resmi diliydi. Ayrıca, mecusi dininin kurucusu Zerdüşt’ün ve Maniiheist dinin kurucusu Mani’nin dini öğretilerini Pehlevice ile yazdığını da tarihçiler ifade etmektedirler. Burada ortaya çıkan sonuç; Pehlevice’nin çok eski bir dil olduğudur. Aşağıda sunduğumuz ortak sözcüklerden de görüleceği gibi, Kurmanç dilinin Pehlevice’nin bir lehçesi olduğu anlaşılmaktadır. Dolayısıyla, Kurmanç dilinin geçmişi de M.Ö. 5. Yüzyıla kadar dayanmaktadır. Ancak ne var ki, bu dili konuşanların sayısı her geçen gün azalmaktadır. Oysa, bu çok eski dilin korunması gerektiğine inanıyoruz. Genç akademisyen arkadaşlara bu konu üzerinde durmalarını ve bu dilin unutulmaması için çaba sarf etmelerini öneriyorum.  Pehlevice dilinde tespit ettiğimiz Kurmançca sözcük ve kelimeler şunlardır:

 KURMANÇ DİLİNDEKİ PEHLEVİCE SÖZCÜKLER

---------------                --------------          ------------------                      -------------------

Ard-Ord                      un                          Av-ov                                     su

Ağur                           Ahır                       Bar-Bor                                  Yük

Ba çe                          Ne ile                     Bori                                       Yağdı

Ba ke                          Kim ile                  Bebır                                      Götür

Belend                        Yüksek                  Basa-Bese                             Yeter

Bırong                         Kardeş                   Bızıng                                    Keçi

Com                            Cam                       Jın                                          Kadın

Ce-Ca                         Arpa                       Çakuç                                     Çekiç

Çend                           Ne kadar                Çı                                            Ne?

Çehar-Çahr                 Dört                       Dor-Dar                                  Ağaç

Do-Dah                       Vermek                  Dard                                       Dert

Dest                             El                           Deh-Dıh                                 Köy

Dev                              Dev                        Din                                         Din

Dışmon                        Düşman                  Düd-Dü                                 Duman

Dür                              Uzak                       Esker                                     Asker

Dızd                            Hırsız                     Deruğ                                     Yalan

Divar                           Duvar                     Di                                           Gördü

Esb                               At                          Emsol                                     Bu sene

Üro-İro                        Bugün                     Ez                                           Ben

Go-Gav                       Öküz                       Germ                                      Sıcak

Gıre                             Düğüm-Bağ            Gul                                          Gül

Hek                              Yumurta                 Heft                                         Yedi

Heşt                              Sekiz                      Ğaun                                      uyku

Hazor                            Bin                         Kem                                       Eksik

Kora                              Sağır                      Kuşt                                       Öldürdü

Kür                                Kör                        Larzi                                       Titredi

Lev                                Dudak                    Ma                                          Biz

Mor                               Yılan                      Most                                      Yoğurt

Mon-Man                      Kalmak                   Merd                                     Mert

Mer                                Koca-Eş                  Mı                                         Koyun

Mü                                 Kıl                           Nan (Non)                            Ekmek  

Nerm-Narm                   Yumuşak                 Nüy-Nüğ                              Yeni

Nezdık                           Yakın                       No                                        Hayır

Niv-Nim                        Yarım                       Penç                                     Beş

Peşt                                Sırt                           Poyız                                  Sonbahar

Porska                            Sormak-sor              Pır                                       Çok-Dolu

Pir                                  Yaşlı                        Rast-Rost                             Doğru

Röj-Röy                         Güneş                      Rü                                        Yüz-Çehre

Rün                                Yağ                          Şir                                        Süt

Ser                                  Baş                          Serd                                    Soğuk

Sol-Sal                           yıl                            Sür                                       Kırmızı  

Şev                                 Gece                        Şeş                                      Altı

Şıvon                              Çoban                     Tol                                        Acı

Tang                               Dar                          Tırs                                       Korku

Boron                             Yağmur                    Dang                                    Ses

Gur                                 Kurt                          Barf                                     Kar

Bist                                Yirmi                         Di                                        Gördü

Ğast                                İstedi                        Ğor                                     Yemek yedi

Hışk                               Kuru                          Pağa                                    Kendisi

Zonı                               Biliyor                       Zar                                       Sarı

Zer                                Altın                           Zancir                                  Zencir

Zımıston                        Kış                             Zımon                                  Dil

 Bu sözcükler tarafımızdan amatörce yapılan çalışma sonunda tespit edilen sözcüklerdir. Dil uzmanlarının yapacakları kapsamlı bir araştırmada bu sözcüklerin sayısının çok daha fazla olacağı muhakkaktır. özellikle Pehlevicedeki mastarların Muzari köklerinin (şimdiki ve geniş zaman kökleri) bulunması halinde, Kurmanç dili ile Pehlevice arasındaki ilişki daha net olarak ortaya çıkacaktır. 

Saygılarımla.

Hamdullah Dedeoğlu

07.12.2020

KAYNAKLAR:

--Zazaca-Türkçe Sözlük, Rosan Hayıg-Brigitte Werner, Tij Yayınları.

--Prof. Dr. Mehmet Kanar, Farsça Dil Bilgisi, Say yayınları.

--Doç. Dr. Nimet Yıldırım, İran Dilleri adlı makalesi.

--Ulaş Töre Sivrioğlu, Pehlevice adlı makalesi.

***Kurmançca kelime ve sözcükler Amasya, Çorum, Sivas yöresinde konuşulmakta olan lehçeden alınmıştır.