16. YÜZYILDA AMASYA VE ÇORUM’DAKİ TEKKE VE ZAVİYELER

Amasya, 2020.

16. YÜZYILDA AMASYA VE ÇORUM’DAKİ TEKKE VE ZAVİYELER

Anadolu’nun İslamlaşması ve Türkleşmesinde tekke ve zaviyelerin önemi büyüktür. Tekke ve zaviyeler dini bir kurum gibi gözükse de, yaptıkları işler çok kapsamlıydı. Kervansaray görevinin yanında, derbentlerde güvenliğin sağlanması, yolda kalanların sığınabilecekleri bir mekan ve fetihlerde bir nevi uç beyi gibi faaliyet gösteriyorlardı. Tekke ve zaviyelerin başında şeyh veya bir derviş bulunuyordu. Vergiden muaftılar. Gelirleri, vakıf arazilerinden ve kendilerinin tarıma açtıkları topraklardan, işledikleri bağ-bahçelerden geliyordu. Arazilerin ekilip, biçilmesi ve işlenmesi için dergahta sürekli çalışanlar bulunuyordu. Buradan geçen herkes ayırım yapılmaksızın zaviyelerin hizmetinden yararlanabiliyordu. O nedenle, hangi dinden ve inançtan olursa olsun tekke ve zaviyelerin toplumdaki itibarları yüksekti. Padişahlar tarafından kendilerine verilmiş dokunulmazlık beraatları bulunuyordu. Tekke ve zaviyelerin başında bulunan baba, derviş ve şeyhlerin büyük çoğunluğu Bektaşiydi. Geri kalanlar da Nakşibendiydi. Bugün türbe olarak bilinen yerler daha önce tekke ve zaviye olarak hizmet sunan mekanlardı.

Anadolu Rum eyaletinin 1530 tarihindeki defterlerini incelerken kayıtlarda çok sayıda tekke ve zaviyenin yer alması dikkatimizi çekti. Bu da yukarıdaki yazdıklarımızı doğrular nitelikteydi. Bugünkü yazımızda 16. yüzyılda sadece Amasya ve Çorum sancaklarında yer alan tekke ve zaviyeleri yazacağız. Bunlardan bazılarının bugün hala türbe olarak  ayakta olduklarını da belirtmeliyiz. Önce, Amasya sancağındaki tekke ve zaviyelerden başlayalım:

--Ahi Darbhane Zaviyesi, Amasya.

--Ahi Fethuddin Zaviyesi.

--Ahi Nusret Zaviyesi.

--Ahi Saduddin Zaviyesi.

--Ahi Yusuf Pirende Zaviyesi.

--Banbuklu (Pamuklu) köyü Zaviyesi, Ladik.

--Darüd Darbi Zaviyesi.

--Ece Zaviyesi.

--Elvan Çelebi Zaviyesi.

--Fakih Zaviyesi.

--Hacı Ali Zaviyesi.

--Hacı Dede Zaviyesi, Simre-i  Ladik. (Havza)

--Hacı Mahmud Çelebi Zaviyesi, Amasya.

--Hamza bey Zaviyesi, Geyve Köyü.

--Harra-Hassa Zavyesi.

--Hızır Paşa Zaviyesi, Amasya.

--Hoca Ali Zaviyesi.

--Seyyid İzzeddin Zaviyesi, Ladik.

--Mahmud Çelebi zaviyesi.

--Nurvende zaviyesi.

--Selamet Hatun Zaviyesi.

--Seyyid Ali Zaviyesi, Hakala. (Suluova)

--Seyyid Yahya Zaviyesi, Ladik.

--Şeyh Bayazid Zaviyesi, Simre-i Ladik. (Havza)

--Şeyh cui Zaviyesi, Şeyh cui  Köyü, (Diğer adı-Kelkis (Helkis olmsı gerekir) köyü)

--Şeyh İvaz zaviyesi, Amasya.

--Şeyh Nusret Zaviyesi.

--Şeyh Osman Zaviyesi.

--Şeyh Sadi Zaviyesi, Şeyh Şadi köyü, Yavaş Nahiyesi (Ezinepazar)

--Yahya Paşa Zaviyesi.

Çorum sancağı topraklarında bulunan tekke ve zaviyeler ise, şunlar:

--Abdal Ata Zaviyesi.

--Ahi Burak Zaviyesi.

--Ahi İlyas Zaviyesi.

--Ahi Menteşe Zaviyesi, Çorum.

--Ahi Şeyh Zaviyesi.

--Ahi Mecdud Zaviyesi, Karahisar-ı Demirli. (Kale Hisar köyü, Alaca)

--Ahmed Bey Zaviyesi, İskilib.

--Baba Mehmed Zaviyesi.

--Baba Şadi Zaviyesi, Osmancık.

--Beyler-Çelebi Zaviyesi, Çorum.

--Camii bey- Hasbey Zaviyesi.

--Darul Hayr Zaviyesi, Çorum.

--Dede Paşa Zaviyesi.

--Derviş Yakub Zaviyesi.

--Hacı Halil Zaviyesi.

--Hacı Hayreddin Zaviyesi.

--Hasan Balım Zaviyesi, Kızıl Geçid Köyü, Emlak Divanı. (Çorum-Alaca yolu üzernde)

--İbrikdar Zaviyesi, Osmancık.

--İl Aldı Zaviyesi, Katar. (Bayat ilçesine bağlı Beydili köyü yakınlarında)

--İnam Çelebi Zaviyesi, Ulupınar Köyü.

--Kerameddün bin Ebu Said Zaviyesi, Mavşar, Osmancık.

--Koyun Baba Zaviyesi.

--Murad Seydi Zaviyesi.

--Paşa Mehmed Zaviyesi.

--Sadreddün Paşa Zaviyesi.

--Süheyl Zaviyesi, Çorum.

--Şeyh Ali Zaviyesi, İskilib.

--Şeyh Aşık Zaviyesi.

--Şeyh Beyazid Zaviyesi.

--Temalı Köyü Zaviyesi, Osmancık.

--Ziyaret Zaviyesi.

Saygılarımla.

Hamdullah Dedeoğlu

27.11. 2019

Kaynak:

--387 nolu Rum Eyaleti Defteri, Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Yayınları.