ULU YÖRÜKLERİN HORASAN’DAN, SİVAS-AMASYA-TOKAT-ÇORUM-ANKARA-YOZGAT-KIRŞEHİR’E UZUN YÜRÜYÜŞÜ

7. YÜZYILDAKİ HORASAN HARİTASI

21. YÜZYILDAKİ HORASAN BÖLGESİ.

ULU YÖRÜKLERİN HORASAN’DAN, SİVAS-AMASYA-TOKAT-ÇORUM-ANKARA-YOZGAT-KIRŞEHİR’E UZUN YÜRÜYÜŞÜ

Oğuz Türklerinden olan Ulu yörükler, Selçuklularla birlikte Anadolu’ya Horasan’dan uzun bir yürüyüşten sonra geldiler. Orta Anadolu’yu kendilerine yurt edindiler. 13. Yüzyıldaki Moğol istilasında bir süreliğine güneye, Suriye’nin kuzeyine gittiler. Moğollara, karşı, Memluklarla birlikte savaştılar. Moğolların istilasını durduran Memluklu sultanı Baybars’ın yanında yer aldılar. Onun desteği ile tekrar yurtlarına geri döndüler.

Ulu yörükler, konar-göçer olmakla birlikte ziraatçıydılar. Hayvanlarını yazın Anadolunun yaylalarında, kışın da güneyde, Suriye topraklarında otlatıyorlardı. Orta Anadolu’daki topraklarda ise, buğday, arpa, yulaf ve darı ekip-biçiyorlardı.

Ulu yörüklerin tarihini kısaca anlattıktan sonra onları tanımaya geçelim. Ulu yörükler üç gruptan oluşuyordu. Yüzdepare, Ortapare ve Şarkipare yörükleri. Bunlar da kendi aralarında kabile, Aşiret ve cemaatlere ayrılıyordu. Osmanlı kayıtlarına geçen aşiret ve cemaatler şunlardır:

İLBEYLİ-ELBEYLİ KABİLESİ- AŞİRETİ: Türkmen taifesinden, Beğdilli aşiretine bağlıdır.

ÇEPNİ CEMAATİ: Konar-Göçer Türkman yörükanı, Bozulus aşiretindendir.

ÇAPAN CEMAATİ: Konar-Göçer Türkman tafisindendir.

AĞCA KOYUNLU CEMAATİ: Türkman taifesindendir. Ağcakoyunlu  cemaati-obası, Oğuzların Bayad boyundandır. (F. Sümer Oğuzlar-Türkmenler, sayfa, 239)

AKSALUR CEMAATİ: Yörükan taifesindendir.

TATLU-TATLI -TATALU CEMAATİ: Türkman taifesindendir. Danişmendli aşiretine bağlıdır. Tatalu cemaati Oğuzların Beydilli bouındandır. (F. Sümer, Oğuzlar-Türkmenler, sayfa 297)

GÖKÇELİ CEMAATİ-KABİLESİ: Türkman yörükanı taifesindendir. Mamalu aşiretine bağlıdır. Gökçeli aşireti (obası) Oğuzların Bayındır boyundandır. (Faruk Sümer, Oğuzlar-Türkmenler, sayfa, 310)

ÇONKAR-ÇUNKAR CEMAATİ: Yörükan taifesindendir.

İNALLI CEMAATİ: Türkman taifesindendir.

BALLU CEMAATİ: Konar-Göçer Ekrad taifesindendir.

ALİBEĞLİ CEMAATİ: Türkman yörükanı taifesindendir. Mamalu aşiretine tabidir.

KARAKEÇİLİ CEMAATİ: Türkman yörükanı taifesindendir. Kul ocağı Aklamındadır. (Osmanlı devletini kuran aşirettendir. Osman bey Karakeçili aşiretindendir.)

KIRIKLI CEMAATİ: Yörükan taifesindendir.

KARA FAKILU CEMAATİ: Yörükan taifesindendir.

Ulu yörükleri oluşturan cemaatlerden Ballu kabilesi hariç, tamamı Türkmenlerden meydana gelmektedir. Bu cemaatler, Sivas, Tokat, Amasya, Çorum, Yozgat, Kırşehir ve Ankara’ya kadar olan bölgeyi kendilerine yurt tutmuşlardı. Aralarında Dülkadirli beyliği ve Halep Türkmenlerine ait cemaatler de bulunuyordu. Örnekleyecek olursak, Çapan ve İlbeğli kabilesi daha çok bugünkü Yozgat -Sivas ili sınırlarında, Gökçeli, Tatlu-Tatlı, Çepni cemaati ise, Amasya, Çorum ve Tokat sınırları içinde bulunan bölgeye yerleşmişlerdi. Daha sonraları aynı bölgelere değişik çok sayıda aşiret ve kabile iskan edildi. Amasya ve Çorum’a iskan edilen aşiretleri daha önceki yazılarımızda anlatmıştık. Konuya ilgi duyanlara o yazıları okumalarını öneriyorum.

Özetleyecek olursak, Anadolu’nun Türkleşmesinde Ulu yörüklerin katkısı büyüktür. Doğup büyüdüğümüz toprakları bizlere yurt yapan ulu yörükleri bir kez daha saygıyla anıyoruz. Atalarımızı ve geçmişimizi lütfen unutmayalım.

Saygılarımla.

Hamdullah Dedeoğlu

05.11.2018

Kaynaklar:

--Doç.Dr. Ahmet Gündüz, 1841 tarihli Kırşehir nüfus defterleri

--Dr. Musa Sezer, 1695 Avarız defterlerine göre Zile kazasındaki Kabileler

--Cevdet Türkay, Osmanlı imparatorluğu’nda Aşiretler ve cemaatler

***  Ballu cemaati hakkında  kayıtlarda Ekrad (Kürt) olarak belirtilmekle birlikte,  aşirete bağlı cemaatlerin Türkmen olduklarına ulaştık. 1530 tarihli, 998 nolu Bozok-Zülkadirli eyaletine ait defterde Ballu aşiretine bağlı olan cemaatler şunlar:

--Timurlu, Kara Alili, Kemallü, İshak Hacılı, Adillü, Evciler, Hüseyinlü, Hallaçlu. Osmanlı arşiv uzmanı Cevdet Türkay, Aşiretler, cemaatler adlı eserinde, Ballu aşiretine bağlı cemaatleri, "Türkman yörükanı" olarak tanımlamaktadır.