BOZ ULUS’U OLUŞTURAN AŞİRETLERİN GEÇMİŞİ

BOZ ULUS’U OLUŞTURAN AŞİRETLERİN GEÇMİŞİ

Osmanlı kayıtlarında “BOZ ULUS” terimi Akkoyunlu ve Dülkadir Beyliğine bağlı aşiretler için kullanılıyordu. Konar göçer olarak yaşayan bu topluluklar 1071 Malazgirt savaşundan sonra Anadolu’ya yerleşmişlerdi. Halep Türkmenleri de, Osmanlı kayıtlarında “Boz Ulus “ olarak kabul edilmişlerdir.

Dulkadirli beyliği, Maraş, Elbistan, Kadirli, Kozan, Sivas ve Bozok eyaletlerini içine alıyordu. Bu Türkmen grupları, Yazı, Arapgir, Canik, Divriği, Bozok, Çorum, Amasya ve Sivas yaylalarında, kışı ise, Antakya ile Şam arasında geçirmekteydiler. Akkoyunlu’ya bağlı aşiretler ise, Diyarbakır, Erzurum, Urfa, Rakka eyaletlerini kendilerine yurt tutmuşlardı. Otlukbeli ve Çaldıran savaşlarından sonra, bu bölgeler Osmanlı devletinin hakimiyetine geçti.

1540 tarihli Osmanlı tahrir defterlerinde, Boz Ulus olarak, Diyarbakır Türkmenleri ile Dülkadirli Türkmenlerinin kayıt edildiği görülmektedir. Defterlerde asıl Akkoyunlu teşekkülü olarak, Hamzahacılı, Kocahacılı, Musullu, İzzeddin hacılı, Haydarlı, Hüseyin hacılı, İvaz, İshak, Yurtcu ve Pürnek cemaat ve aşiretleri belirtilmektedir. Diyarbakır Türkmenleri grubunda ise, Oğulbeğli, Tabanlı, Süleymanhacılı, Şeyhli, Danişmendli ve Alahacılı aşiretler kaydedilmişlerdir. Dülkadirli beyliği içinde ise, Avşar, Eymir, Şam Bayadı cemaatleri bulunmaktadır. Boz Ulus’u oluşturan aşiretlerin bir kısmı daha önce, Şah İsmail’in kurduğu Safevi devletine katılmıştı. Geride kalanların büyük çoğunluğu, İç Anadolu ve batı Anadolu’ya iskan edilirken, bir kısmı da Urfa, Rakka eyaletlerine yerleştirildi. Amasya, Çorum ve Yozgat’a 19. yüz yılda iskan edilenler, bu aşiretlerin unsurlarıydılar. Bu konuyu daha önceki yazılarımızda açıklamıştık.

Osmanlı kayıtlarında, Boz Ulus’u oluşturan grupların cemaat ve hane sayısının dağılımı şöyledir:

--Boz Ulus Türkmenleri, 708 Cemaat, 35.226 hane (evli), 7381 bekar.

--Danişmendli: 379 cemaat, 12.318 hane (evli), 444 bekar.

--Dülkadirli: 1923 cemaat, 51.534 hane (evli), 9.140 bekar.

--Halep Türkmenleri: 1.084 cemaat, 45.810 hane (evli), 16.787 bekar.

Saygılarımla.

Hamdullah Dedeoğlu

06.10.2018

Kaynaklar:

--Hacı Haldun Şahin, Osmanlı Dönemi Çorum Aşiretleri, Çorum Belediyesi yayınları.

--Yusuf Hallaçoğlu, Türkiye’nin Derin Kökleri, Osmanlı Kimliği ve Aşiretler, Babaali Kültür yayınları, İstanbul 2012.

--Yusuf Hallaçoğlu, 18. Yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu’nun İskan Siyaseti ve Aşiretlerin Yerleştirilmesi, Ankara, 1991.

--Faruk Demirtaş, Boz Ulus hakkında, A.Ü. D.T.C.F. dergisi, 1949.