OSMANLI BELGELERİNDE KÜRD- EKRAD OLAN AŞİRETLERİN HEPSİ KÜRT MÜ ?

OSMANLI BELGELERİNDE KÜRD- EKRAD OLAN AŞİRETLERİN HEPSİ KÜRT MÜ ?

Osmanlı’da gerek tahrir defterleri,  gerekse de Salnameler, imparatorluk sınırları içinde yaşayanların bir nevi kayıt defterleriydi. Tahrir defterlerinde, vergi ödeyenlerin ve toprak sahiplerinin isimleri yer alıyordu. Salnameler ise, bir nevi yıllıktı. Bu defterlerde, oymaklar, cemaatler, aşiretler etnik kimlikleri ile kaydediliyordu. Osmanlı , Ümmet’i esas aldığı için, etnik kimliklerin belirtimesinde bir sakınca görmüyordu. Kayıtlarda, Arap, Türkman, Yörük, Ekrad (Kürt), Çerkez, Gürcü, Rum, Ermeni, Tatar, Acem gibi tanımlamalar da kullanılıyordu. Türkman-Türkmen kelimesi, Karakoyunlu, Akkoyunlu devletinin hakim olduğu topraklarda yaşayan Türk aşiret ve cemaatleri için kullanılıyordu. Osmanlı, Kendisine bağlı bölgelerde yaşayanlara ise, Türkmen kelimesinin yerine, Etrak (Türk), Yörük, Konar göçer taife diyordu.

Ekrad kelimesinin Arapça’da “Kürtler” anlamına geldiğini daha önceki yazılarımızda belirtmiştik. Ancak, belgelerde bazı Türkmen aşiretlerine “ Ekrad” bazılarına da “ Türkman Ekradı” denildiğini gördük. Bir önceki yazımızda, “ Türkman Ekradı” olan aşiretlerin aslında Türk olduğunu, yine Osmanlı belgelerine dayanarak yazmıştık. Bugünkü yazımızda, “ EKRAD” olarak yazılan aşiretlerden bazılarını ele alıp, Kürt kökenli olmadıklarını, yine Osmanlı belgelerine göre açıklayacağız. Burada, şunu belirtmekte yarar görüyoruz; Kayıtlarda “EKRAD” olarak yer alan tüm aşiretleri kast etmiyoruz. Gerçekten de Kürt olan aşiretler elbetteki var. Bu bir tarihsel  gerçektir. Ancak, Horasan üzerinden İran’a, oradan da Anadolu’ya yerleşen aşiretlerin de Kürt olmadıkları ayrı bir gerçektir. Bunlardan bazılarının Kurmanç dilini konuşması, onların Kürt olduğunu göstermez.

Tarihte ilk defa “KÜRDİSTAN EYALETİ “ terimini kullanan İran Selçuklu sultanı Sencar’dır. Kürdistan’ın sınırları, Zağros dağlarının doğusunda, Hamedan, Dinvar, Kirmanşah vilayetlerini içine alıyordu. Batı da ise, Şehrizor ve Sincar vilayetlerini kapsıyordu.( Prof. Dr. Ahmet Buran, Kürtler ve Kürt dili s. 4)

Bu bilgileri özetledikten sonra, Cevdet Türkay’ın yazdığı “ OSMANLI İMPARATORLUĞUNDA OYMAK, AŞİRET VE CEMAATLAR” isimli eserde Osmanlı kayıtlarında  isminin başında “EKRAD”  "KÜRD" yazan aşiretlere geçelim. 

KARACA KÜRD : Konar, göçer Türkman taifesindendir. Boynu inceli aşiretine bağlıdır. Kırşehir, Niğde, Kayseri, Kütahya, Aksaray, Hacıbektaş, Isparta kaza ve sancaklarına iskan edilmişlerdir. (Sayfa. 38)

KÜRDCÜ: Türkman taifesinden. İçel ve Meraş sancakları. (S. 103)

KÜRDÜKANLI: Türkman taifesinden. Bozulus Türkman aişretine bağlıdır. Suruç, Rakka, Diyarbakır, Harput. (S.103 )

KÜRD MEHMEDLİ : Konar, Göçer Türkman taifesinden. Balıkesir, Yeni il Sivas, Haleb, Bursa, Saruhan, Mihaliç. (S. 103 )

KÜRD MİHMADLI: Konar- Göçer Türkman taifesinden. Aksaray (Eyübeli kazası) (S. 483)

KÜRMANC: Konar-Göçer Türkman taifesinden. Bozulus Türkman aşiretindendir. Aydın, Saruhan, Kütahya sancakları. (S. 103)

AZİZLİ EKRADI: Ekrad taifesinden. Meraş, Adana, Rakka. Azizli oymağı, Sakallı Ceridi aşiretindendir. (S.30) (Sakallı Ceridi aşireti yörükan taifesindendir. S. 546)

İZZEDİNOĞLU HACO: Ekrad taifesinden. Malatya, Rakka. Omeranlı aşiretindendir. (S. 37 )

OMERANLI: Ekrad taifesinden. Cihanbeyli aşiretine bağlıdır. Malatya, Rakka, Sivas, Haleb, Meraş, Ayıntab, Divriği, Mud kazası. (S. 117)

CİHANBEYLİ AŞİREİNE BAĞLI DİĞER CEMAATLER:

---------------------------------------------------------------

BARÇİKANLI, HERDİLLİ, KELEÇORLU, UMRANLU, DERANLU, DİRZANLI, ZEYVELİ.

RİŞVAN AŞİRETİNE BAĞLI AŞİRETLER:

-----------------------------------------------------------

OMAHYANLU, BELİKANLI, BEREKETLİ, HOCABANLI, HIDIRANLI, HADRA SURLU, HALİ KANLI, SİNKABLI, ZİROKANLI.

OKÇU İZZEDİN AŞİRETİNE BAĞLI CEMAATLER:

---------------------------------------------------------------------

DİSİMLİ, KELLER, ŞEYHLİ, VELİOĞLU, MUSABEĞLİ, ANITLI (İNİTLİ), CERİ KANLU, DİRSİMLİ,

MİLLİ AŞİRETİNE BAĞLI CEMAATLER:

----------------------------------------------------------

HASENANLI, PÜSKANLU, SEKSENLİ, SİNDİKAN, CEMALEDDİNLİ, DELİKANLI, DUDİKANLU, RAĞVATLU, BAMRAN (VAMRAN).

CİHANBEYLİ AŞİRETİ: Konar-Göçer Türkman Ekradı taifesindendir. Beğdilli aşiretine bağlıdır. (S. 237)

MİLLİ AŞİRETİ: Türkman Ekradı Ulus taifesindendir. Badıllı aşiretine bağlıdır. S. 500. (Badıllı aşireti de Mirdesi'ye bağlıdır.) 

RİŞVANLI AŞİRETİ : Konar-Göçer Türkman Ekradı taifesinden. Badıllı aşiretine bağlıdır. (S. 542)

OKÇU İZZEDİNLİ: Türkmen Ekradı taifesindendir. Kıllı aşiretine bağlıdır. (S. 520 )

Osmanlı’nın resmi kayıtlarında geçen bilgileri aktardık. Yorum ve karar okuyucunundur.

Saygılarımla.

Hamdullah Dedeoğlu

19. 06. 2018