ROMA (BİZANS) İMPARATORLUĞUNDA AMASYA’NIN YERİ

ROMA (BİZANS) İMPARATORLUĞUNDA AMASYA’NIN YERİ

Dünya tarihinde önemli bir yer tutan, ülkemizin bulunduğu bölgeyi yaklaşık iki bin yıl yöneten ROMA (Bizans) imparatorluğu döneminde AMASYA şehrinin konumu neydi ? Bugünkü adı nereden gelmektedir ? Bu yazımızda kısaca bunu anlatacağız.

Tarihi kaynaklara baktığımızda, Amasya son iki bin yılda her zaman stratejik yolların kavşağında bulunmuş ve bu önemini hiç bir zaman kaybetmemiştir. Bugünkü isminin de Bizans döneminden beri aynı olduğunu görmekteyiz. Eski Yunanca’da (Grekçe) ismi AMASİA olan şehrimizin, aynı adı koruduğu görülmektedir. Eski Yunanca’da (i) harfi (ye) gibi okunduğundan isimini de aynen koruduğu anlaşılmaktadır. Ulaşım açısından baktığımızda da, aynı görevine devam ettiğini görmekteyiz. Aynen bugün olduğu gibi, Bizans döneminde de doğu Karadeniz’e ve doğu Anadolu’ya geçişlerde kavşak olma görevini yapmıştır.

Uluslararası Bizans Araştırmaları Merkezi başkanlığı yapmış olan Prof. Dr. JOHN HALDON, ülkemizde ALFA tarih yayıncılık tarafından yayınlanan “ BİZANS TARİH ATLASI” adlı eserde, 7. ve 12. yüz yılda Anadolu’daki yol haritasında, Amasya çok önemli bir geçiş noktasında bulunmaktadır. İmparatorluğun Ticari yollarından biri de Amasya’dan geçmektedir. 7. yüzyıldaki haritaya göre, Başkent Konstantiapolis’ten (İstanbul) yola çıkan bir ticaret kervanı sırasıyla, Kadıköy (Halkedon), İzmit (Nikimidya), İznik (Nikea), İnegöl (Malagina), Eskişehir (Donileon), Ankara (Ankira), Mecitözü (Efheta), Amasia (Amasya), Samsun’da (Amisos) son bulurken, Aynı hat üzerinden Amasya’dan, Tokat’a (Dazimon) devam ederek, Şebinkarahisar’dan (Kolonia) sonra Trabzon’da (Trapezus) son bulmaktadır.

Dördüncü yüz yılın başında hiristiyanlığı devletin resmi dini yapan Bizans imparatorluğunda, 5. yüz yılda Anadolu’da yirmi vilayet merkezinde Metropolitler ( Resmi dini kuruluş) bulunmaktaydı. Amasya da, bu Metropolitlerden birine sahipti. Başkent’de yapılan Hiristiyan konsüllerin toplantılarında, Amasya’dan da mutlaka bir temsilci yer alıyordu.

Amasya’mıza ayrı bir güzellik sunan Yeşilırmak’ın adına gelince. Bu nehirimizin adı Bizans döneminde  " İRİS” diye geçmektedir. İRİS, Yunan mitolojisinde, denizlerin ve gök yüzünün tanrıçası olarak geçmektedir. Tıp’ta ise, Latince dilinde, göze rengini veren tabaka olarak belirtilmektedir.

Saygılarımla.

Hamdullah Dedeoğlu

27.05.2018

                                                    Amasya, 2020.