AMASYA’YA İSKAN EDİLEN (YERLEŞEN) AŞİRETLER VE CEMAATLER

Amasya, 2020.

AMASYA’YA İSKAN EDİLEN (YERLEŞEN) AŞİRETLER  VE CEMAATLER

Osmanlı devleti döneminde yer alan aşiret ve cemaatleri ele alan ve neredeyse, bu konuda tek kaynak olan Cevdet Türkay’ın yazdığı “ Osmanlı İmparatorluğu’nda Oymak, Aşiret ve Cemaatler” isimli eserini inceleme fırsatı buldum. İlk ele aldığım konu, Amasya Sancağına ve kazalarına yerleştirilen cemaat ve aşiretler oldu. Elde ettiğim bilgi ve belgeleri sizinle paylaşmak istedim.

İlgili kitapta, aşiretler ve cemaatler alfabetik sıraya göre yazılmış. Biz de aynı yöntemi kullanarak, her hangi bir ilave yapmadan Amasya'ya iskan edilen aşiret ve cemaatleri ve bilgilerini bu sıralamaya göre yazacağız.

--Afşarlı-Afşar Manlu Cemaati: Konar-göçer Türkman yörükan taifesinden.

--Ahsen Hacı Cemaati: -

--Ak Keçili Cemaati : Milli aşiretindendir.

--Aşodlu Cemaati: Türkman Yörükan taifesinden.

--Ballı-Ballu Cemaati : Mecitözü kazasına iskan.

--Bariçkan Cemaati : Bozulus Tabanlı aşiretine mensuptur

--Baduki Cemaati : Ekrad. (Ekrad kelimesi, Osmanlı da hem “ Kürt” hem de konar göçer anlamında kullanılmıştır )

--Canbeyli Cemaati : Göçebe Türkman Ekradı. Beğdilli Aşiretine mensuptur.

--Cihanbeyli Cemaati : Konar göçer Türkman. Diğer adı, Yedi boy aşiretidir.

--Çepni Cemaati : Bozulus Aşiretindendir.

--Çavundur Cemaati : Gedegera kazası. (Şu anda Samsun’a bağlı olan Vezirköprü ilçesi)

--Danişmendli Cemaati : Konar göçer Türkman. Bozulus Aşiretine mensuptur.

--Gigilli- Gigi Cemaati : -

--Gürün-Güranlı Cemaati : -

--Halikanlı Cemaati : Rişvan Aşiretine mensuptur.

--Hamidiler Cemaati : Yörükan taifesinden.

--Herdi-Herdili Cemaati : Zünnunabad kazası ( Bugün Mecitözü ilçesine bağlı olan Söğütyolu köyü) Cihanbeyli Aşiretine mensupturlar.

--Hüseyinli Cemaati : Türkman Yörükan taifesindendir.

--İladı Cemaati : Gedegera ( Vezirköprü)

--İnallı Cemaati : Merzifon kazası. Türkman Yörükan Taifesi.

--Kabaklı Cemaati : Gedegera Kazası. Konar-Göçer Türkman Taifesi.

--Karalar Cemaati : Zeytun kazası.(Osmancık'a bağlı Kamil köyü)  Türkman Yörükan Taifesi.

--Kara Sakallar Cemaati : Yörükan.

--Kasanlu Cemaati : Ekrad taifesindendir.

--Kavilli Cemaati : Ekrad, Ulus taifesindendir,

--Keçili Cemaati : Gedegera kazası. (Vezirköprü) Konar-Göçer Türkman taifesi.

--Kemerli Cemaati : Yörükan.

--Kıroğlu Cemaati : Ladik kazası. Türkman taifesi.

--Kömürlü Cemaati : Yörükan.

--Kuduzlu Cemaati : Mecitözü kazası.

--Kula sadık Cemaati : Yörükan taifesi.

--Kurdikanlı Cemaati : Konar göçer, Türkman.

--KÜRTLER- KÜRT Cemaati : Türkman yörükan Ekradı. ( Bugün, Amasya Merkeze bağlı Ardıçlar, Alakadı köyleri ve Merzifon'a bağlı Yeşiltepe Köyüne yerleşenler)

--Lalacık Cemaati : Gedegera kazası.

--Mamalı Kızıl koca Cemaati : Türkman Yörükanı.

--Milli Cemaati : Mecitözü, Varay Kazaları. Konar- Göçer Ekrad. Bozulus taifesindendir.

--Milli Kavili Cemaati : Ekrad taifesinden.

--Milli oğulları Cemaati : Ekrad. Bozulus taifesindendir.

--Narinceli Cemaati : Merzifon kazası. Türkman Yörükan.

--Oruçgazili Cemaati : Merzifon kazası. Yörükan taifesi.

--Rumiyanlı Cemaati : Konar- Göçer Türkman.

--Salur- Salurca Cemaati : Türkman Yörükanı.

--Sarı Cemaati : Merzifon kazası. Türkman Yörükan taifesi.

--Sarı Süleyman Cemaati : Mecitözü kazası. Yörükan.

--Savalar Cemaati : Yörükan.

--Sungurlar Cemaati : Yörükan taifesi.

--Şeyh Aziz Cemaati : Gedegera kazası. Yörükan taifesi.

--Tumluca Cemaati : Ekrad taifesinden.

--Turacalı Cemaati : --

--Uğurlu Cemaati : Gedegera kazası. Türkman Yörükan.

--Yavacak Cemaati : Ladik kazası.

--Yira Badanlı Cemaati : Yörükan.

--Yere Badilli Cemaati : -

--Yörükan Çapan Cemaati : -

--Zaralar Cemaati : Konar-Göçer ekrad taifesi.

--Zeyveli Cemaati : Mecitözü kazası. Ekrad taifesinden.

Bu aşiret ve cemaatlerin dışında, Amasya sancağına, özellikle Kırım ve Balkan savaşlarından sonra da, iskan edilen aşiret ve cemaatler oldu. Amasya Belediyesinin yayınladığı “Amasya Nüfus Defterleri 1840” isimli belgesel kitapta, Kırım ve Kafkasya’dan Çerkez, Gürcü, Rumeli bölgesinin Selanik ve Manastır vilayetlerinden Türkmenler de iskan edilmiştir. Örnek olması açısından, köylerimize komşu olan Tuzsuz köyü, tamamen Selanik göçmenlerinin iskan edildiği bir köydür.

İskan edilen Cemaat ve aşiretlerin çeşitliliğinden de görüleceği gibi, Amasya sancağı, bütün kavim ve toplulukları içinde barındıran bir hüviyet kazanmıştır. Osmanlı imparatorluğunu yöneten kadrolar, bunu bazı bölgelerde çok iyi uygulamışlar ve başarılı da olmuşlar. Konar-göçerleri yönetmek zor olduğundan, onları sabit bir yere iskan edip, denetim altına alınması gerekiyordu. Bu, hem vergileri toplamada gerekliydi, hem de askere almada ve denetlemede kolaylıklar sağlıyordu. En başarılı oldukları bölgenin başında da Amasya sancağı gelmektedir. Amasya sancağındaki uygulama, diğer bölgelere örnek gösterilmektedir. Bunu, Osmanlı belgelerinden de öğrenebiliyoruz.

Alt-üst soylarını merak eden arkadaşların, Cemaat ve Aşiret isimlerinden yola çıkarak, bir sonuca varabileceklerini sanıyorum.

Saygılarımla.

Hamdullah Dedeoğlu

10.03.2018