İMAM EBU HANİFE (İMAM-I AZAM) : " İBADETLER İMAN'I ARTIRMAZ "

İMAM EBU HANİFE (İMAM-I AZAM) : " İBADETLER İMAN'I ARTIRMAZ "

Daha önceki makalelerimizde Ehli Sünnet mezheplerinden “Hanefi” mezhebinin kurucusu olan İmam Ebu Hanife’nin hayatını ve bazı görüşlerini yazmıştık. Bugünkü yazımızda, Ebu Hanife’nin öncülük ettiği “Mürcie “ fırkasının islam anlayışını  ele alacağız. Ayrıca, İmam-ı Azam’ın bu fırkanın hangi koluna mensup olduğunu belirteceğiz.

Fırkanın düşüncelerine gelmeden önce, “Mürcie” nin kelime anlamını belirtmekte fayda görüyorum. Mürcie, arapça bir kelime olup, “ beklemek”, “tehir etmek”, “ ümit etmek” anlamlarını kapsamaktadır.

Mürcie fıkrası ile ilgili bu makalemizde, Prof. Dr. Yaşar Nuri Öztürk ve Prof. Dr. Sönmez Kutlu hocalarımızın “ MÜRCİE” fırkası hakkındaki yayınlarını ana kaynağımız olarak kulllanacağız.

Mürcie fırkasının doğuş yeri Küfe’dir. Ortaya çıkmasının esas nedeni EMEVİLER’in Arap kavmi dışındaki müslüman halkları MEVALİ-KÖLE olarak görmesidir. Emeviler, Mevali olarak nitelendirdikleri halkı müslüman görmüyor ve onlardan cizye-vergi alıyordu. Mürcie fırkası mensupları bu anlayışa karşı çıkıp, bütün müslüman halkların eşit ve aynı haklara sahip olduğunu savunuyordu. Bu fırkanın görüşleri yayılarak, Horasan, Maveraünehir ve Suriye coğrafyasında çok sayıda taraftar buldu. Fırkanın temsilcilerine de bölgelerin isimleri olarak, “Horasan Mürciesi”, “Suriye Mürciesi”, Küfe Mürciesi” deniliyordu. Fırkanın önemli ikinci düşüncesi ise, İslam dininde esas olanın Allah’a iman olduğunu belirterek, amellerin (ibadetlerin) imanı artırıp ya da eksiltmeyeceğini savunmasıdır. Mürcie’nin Küfe’deki en önemli temsilcisi Ebu Hanife, Horasan’da Haris bin Süreyc, Suriye’de ise, Geylan bin Mervan’dı.

İBADETLER İMANI ARTIRMAZ

Mürcie fırkası Kur’an’daki ayetlerin farklı yorumlanmasını “fikir özgürlüğü” olarak görüyor, yorumların da da akılcılığı esas alıyordu. Bu fıkranın diğer görüşlerini şöyle özetleyebiliriz:

-İman amelle (ibadetle) artmaz.

-Bütün müminler iman konusunda aynıdır. Birinin diğerine üstünlüğü yoktur.

-Amelleri terk etmek veya günah işlemek imanı azaltmaz. Ya da mümin olmaktan çıkmazlar.

-Günah işleyenlerin affedilip, affedilmeyeceğini Allah bilir. O dilerse, affeder, dilemezse cezalandırır.

-Ameller (İbadetler) iman değildir.

-İman kalple gerçekleşen bir tastiktir.

Mürcie fırkasının bazı temsilci ve taraftarlarının hem Emeviler, hem de Abbasiler devrinde kadılık ve imamlık yapmasına rağmen, İmam ebu Hanife gibileri bu görevleri kabul etmemişlerdir. Yani bu konuda fırka içinde farklılıklar bulunmaktadır. Örneğin; İmam ebu Hanife, Hz. Ali’nin torunlarından Zeyd’in Emevilere karşı miladi 739 ‘daki isyanını maddi ve manevi olarak desteklemiştir. Yine Mürcie’nin Horasan’daki temsilcilerinden olan Haris bin Sureyç, Emevilere karşı on üç yıl süren isyanlarda bulunmuştur. Sureyc’in bu isyanlarına bazı Türk hakanları da destek vermiştir.

Tarihi kaynaklar, Horasan ve Maveraünnehir bölgesinde tanınan Türk asıllı Ebu Mansur Maturidi ile Hoca Ahmet Yesevi’nin islamın tasavufi yorumunda, Mürcie’nin etkisi altında kaldıklarını belirtmektedirler.

İmam ebu Hanife’nın Mürcie fırkasının Küfe temsilcisi olduğunu belirtmiştik. Ancak, Mürcie fırkası kendi içinde farklı gurupları barındırıyordu. Makalemizi, İmam-ı Azam’ın Mürcie’nin hangi kolundan olduğunu Yaşar Nuri Öztürk hocamızın yazmış olduğu İMAMA-I AZAM SAVUNMASI” adlı eserindeki bölümüyle tamamlayalım.

“ Mürcie’nin bazı kolları, ibadeti tamamen gereksiz gibi gösterdikleri için bir takım deist felsefe şubeleri gibi düşünülebilir. İmam-ı Azam, Mürcie’nin kollarından hangisine mensuptur ? Bu soruya net bir cevap vermek çok zordur. Ebul Hasan El Eşar’i, İmam-ı Azam ve mezhebine uyanların esas aldığı Mürcie’liği, Mürcie mezhebinin dokuzuncu kolu olarak gösteriyor ve onları şöyle tanıtıyor:”

“ “Ebu Hanife ve arkadaşlarının bağlı olduğu bu kola göre, iman, peygamber’i ve onun getirdiklerini dil ile ikrar edip, bunların ayrıntılarını, açılımlarını imanın içine dahil etmez.” “ (Yaşar Nuri Öztürk, İmamı Azam Savunması, Sayfa,188)

Saygılarımla.

Hamdullah Dedeoğlu

16.12.2018.

Kaynaklar:

--Prof.Dr. Yaşar Nuri Öztürk, İmamı Azam Savunması

--Prof.Dr. Sönmez Kutlu, Mürcie Mezhebinin doğuşu