AMASYA’DAKİ İMAM RIZA OCAĞINA BAĞLI DEDELERİN KÖKENİ NEREDEN GELİYOR ?

İmam Rıza Ocağı mensuplarının Göynücek'e bağlı Kuyulu köyünde kaldıkları dönemde görev yaptıkları "Şeyh Kuyluca" zaviyesinin bugünkü kalıntıları.

AMASYA’DAKİ İMAM RIZA OCAĞINA BAĞLI DEDELERİN KÖKENİ NEREDEN GELİYOR ?

Bir önceki yazımızda Anadaolu’daki alevi dedelerinin kökeninin nereden geldiğini yazmıştık. Bu yazımızda biraz özele inerek, Amasya’daki İmam Rıza’lılar ocağına mensup dedelerin kökeninin nereden geldiğini yazacağız. Konu ile ilgili olarak elimizde yeterli belge Maalesef bulunmamaktadır. Bu makalemizde genellikle, İmam Rıza ocağına mensup dedelerin sözlü anlatımlarını esas alacağız. Ancak, bu anlatımları tarihi bilgilerle çakışanı geçerli sayacağız.

İmam Rıza Ocağının merkezi durumunda olan köyler, Tunceli, Erzincan, Malatya ve Elazığ il sınırları içersinde yer almaktadır. 8. yüz yıla kadar bu iller, Bizans haritalarında Ermenistan eyaletleri içinde görünmektedir. 9. ve 10. yüz yıldan itibaren, Abbasiler Bizansın doğu Anadolu sınırlarına Horasan ve Deylem bölgelerinde savaşçı ve akıncı aşiretleri yerleştirmeye başladılar. Bu aşiretler, Bizans içlerine akınlar yaparak yerli halkı  rahatsız ettiler. Bu nedenle, yerli halkın bir kısmı Anadolu’nun batısına ve güneyine iskan edildiler. Bu iskanlar, Bizans kaynaklarında yer almaktadır.

Bu akıncı aşiretlerle birlikte, Emevi zulmünden kaçıp, Horasan ve Deylem’e sığınan Ehli Beyt mensupları da Anadolu’ya geldiler. Sınır illerde tekke ve zaviyeler kurarark, hem yerli halka hem de Horasan ve Deylem’den gelenlere Ehli Beyt İslamını anlattılar. Bu sayede halkla güçlü bağlar kurdular. Yerli halkın bir kısmı da islam dinini benimsedi. Zira, o dönemde, Ortodoks hiristiyanlığın dışındaki mezheplere baskı yapılıyordu. Ehli Beyt mensuplarının inançlar konusunda özgür davranmaları yerli halkın sempatisini kazanmıştı. Yüz yıl önce “Monofizit” “Düalist” “Pavloscular” isimli hiristiyan mezhep mensuplarına karşı şiddet uygulanmış, çıkan isyanlarda binlerce kişi hayatını kaybetmişti. İsyana katılan yerli halkın bir kısmı da, imparator Vasiliyus tarafından Balkanlara sürülmüştü. Bu nedenle, bölge, nüfus olarak  çok yoğun değildi, araziler de boştu.

İMAM RIZA’LILARIN İLK YERLEŞTİĞİ KÖY

İmam Rıza’nın torunları olan Ehli Beyt mensuplarının ilk yerleştikleri yer bugün Tunceli iline bağlı olan Pertek ilçesinin Koçpınar köyüydü. Köyün  bulunduğu bölgenin daha önceki ismi Vasgird’di. İsminden de anlaşılacağı gibi,  isim Ermenice kökenlidir. Bu bölgeler daha önce de belirttiğimiz gibi Bizans imparatorlğunun Ermenistan Eyaleti sınırları içinde bulunuyordu. Bölgede bir kısım Ermeni hala yaşamaya devam ediyordu.

13. yüz yılın ilk çeyreğinde Moğolların Orta Asya, Horasan ve İran bölgelerini feth etmesinden sonra, batıya göçler başladı. Tarihi kaynaklara göre, göç edenlerin sayısı milyonları buluyordu. Bu ikinci göç dalgası ile birlikte Hacı Bektaşı Veli’nin de içinde olduğu Horasan Erenleri de Anadolu’ya geldiler. Abbasiler döneminde ve 11. yüz yılda Selçuklularla birlikte Anadolu’ya gelenlere Rum (Anadolu) erenleri, 13. asırda gelenlere de Horasan erenleri deniliyordu.

Anadolu Selçuklu devletinin Moğol saldırıları sonucunda yıkılmasından sonra, Anadolu’da çok sayıda beylikler kuruldu. Horasan erenlerinin sayısı daha fazla olduğu için, Anadolu’unun her tarafına dağıldılar. Her bir ocak mensubu tekkeler ve zaviyeler kurarak, halkı bir çatı altında toplamayı amaçladılar. Osmanlı’nın kuruluşunda bu tekke ve zaviyelerin etkisi büyük olmuştur. Tarihi kaynaklar da bunu teyit etmektedir.

İmam Rıza ocağına mensup dedelerinin soyu, İmam Rıza’nın torunu olan Musa Mübaraka’ya dayanmaktadır. Koçpınar köyünde ilk dergahlarını kuran Ehli Beyt mensupları daha sonra, kollara ayrılarak, Erzincan, Malatya, Sivas ve Elazığ’a yerleştiler. Buradan da batı illeri olan Yozgat, Tokat, Çorum ve Amasya’ya geldiler.

İmam Rıza ocağına mensup dedeler, bin yıl önce olduğu gibi, bugün de hizmetlerine devam ediyorlar. Hepsini saygı ve hürmetle anıyoruz.

Saygılarımla.

Hamdullah Dedeoğlu

03. 08. 2018

Kaynaklar:

-İmam Rıza ocağı dedelerinden Yaşar Dal’la yapılan söyleşi

-İmam Rıza Ocağı dedelerinden Şahin Petek’le yapılan söyleşi

-Prof.Dr. John Holdon, Bizans Tarih atlası

-Aleksander Vasiliyev, Bizans tarihi,

-Hüseyin Yalçın, Alevilik Tarihi