16. YÜZ YILDA MİİLİ AŞİRETİ VE ÇEMİŞGEZEK SANCAĞI

16. YÜZ YILDA MİİLİ AŞİRETİ VE ÇEMİŞGEZEK SANCAĞI

18. yüz yılın sonlarına doğru, Osmanlı devletinin değişik bölgelerine dağıtılarak iskan edilen Milli aşireti mensuplarının esas yurtları neresiydi ? Hangi gruplardan meydana geliyordu ? Bütün bu soruların cevabını Doç. Dr. Mehmet Ali Ünal’ın, Osmanlı arşivlerine dayanarak yazdığı “ 16. yüz yılda Çemişgezek sancağında Aşiretler ve Cemaatler” adını taşıyan incelemesinde bulabiliriz. Sayın Ünal, incelemesinde, Milli aşiretine de ayrı bir yer açarak, önemli bilgiler vermektedir. Kendisine teşekkür ediyoruz. İlgili araştırmanın kısa bir özetini sizlere sunmak istiyorum.

Çemişgezek, 1518’de Diyarbakır vilayetine bağlı bir Sancak’dır. Sağman, Pertek, Gündüz, Mazgirt, Vasgird, Çemişgezek sancağına bağlı nahiyelerdir. Çemişgezek, Boz Ulus aşiretinin yaylaklarından biridir. İçinde, hem ETRAK ( TÜRK), hem de EKRAD (KÜRT) aşiretlerini barındırmaktadır. Kışın, Diyarbakır ve güneyinde, yazın ise, Muş, Bingöl, Çemişgezek ve Erzurum’un kuzeyinde yaşamaktadırlar.

1518 yılındaki tahrir defterlerinde, Çemişgezek sancağında, Boz Ulus aşiretlerine bağlı 1743 hane, 423 de yetişkin bekar evi bulunmaktadır. Tahrir defterinde “ Büyük Millili Cemaati” mensuplarının merkeze bağlı sekiz köyde yaşadıkları belirtilmektedir. Bunun dışında, Gündüz nahiyesinde “ Küçük Millili Cemaat” adının taşıyan bir köy de bulunmaktadır. Büyük Millili Cemaatine bağlı olarak, toplam 225 hane, 45 bekar, Küçük Millili olarak da, 46 hane, 15 bekar görülmektedir.

Şu anda Tunceli iline bağlı bir ilçe olan Çemişgezek, 1518’den, 1858’e kadar Diyarbakır Vilayetine bağlı bir sancak’tı. 1858’de kazaya dönüştürülerek, Harput’a bağlandı. 1880’de Keban’a bağlı bir nahiye’dir. 1881’de yeni kurulan Dersim vilayetinin merkezi olan Hozat’a bağlı bir kazadır.. 1925’de Dersim vilayetinin kaldırılmasıyla, Elazığ’a, 1935’de de Tunceli vilayetine bağlanmıştır.

Konuyla ilgilenenlere ve akademisyen olmak isteyen genç arkadaşlara, öncelikli olarak, Osmanlı arşivlerinde, Diyarbakır, Çemişgezek Tahrir ve nüfus sayım defterlerini incelemelerini öneriyorum.

Saygılarımla,

Hamdullah Dedeoğlu

05.03.2018.