GAFARLI(KAFARLI), KALECİK, YAZICIOĞLU, HASAN ODABAŞI, HASAN BEY, SÜLEYMAN AĞA OBALARI AMASYA'YA NEREDEN GELDİ?
"ÇULPARA KÖYÜNÜN KISA TARİHÇESİ" adlı makalemizde Milli Aşiretine bağlı Hasan Odabaşı obasının Şıhoğlu, Koyuncu, Çulpara'ya, Hasanbey oymağının Badam (Yeşilova), Karagözoğlu köyüne, Yazıcıoğlu obasının Çayan-Asar, Efkeri, Eymirli, Gafarlı, Başpınar, Kellik, Şarklı'ya, Kalecik cemaatinin Büyük kışla ve Kavakalan köylerine iskan edildiğini belirtmiştik. Ancak, bu obaların Amasya'ya nereden geldikleri konusunda elimizde yeterli bilgiler bulunmuyordu. Sözlü gelenekten gelen bilgiler doğrultusunda yaptığımız son araştırmalara göre, bu obaların TERCAN-ERZİNCAN, REFAHİYE-ERZİNCAN, KEBAN-ÇEMİŞGEZEK bölgesinden geldiklerini tespit ettik. Edindiğimiz bilgiler şöyle:
KALECİK OBASI: 1530 Tarihli, 387 nolu ANADOLU RUM EYALETİ defterinde, TERCAN-I SUFLA (AŞAĞI TERCAN) nahiyesinde KALACIK mezrası-köyü yer almaktadır. Obanın ismi buradan gelmektedir. (Sayfa, 192) 1591-1592 yıllarına ait vergi defterlerinde Kalecik ve Elcük viranınnda 25 erkek nüfus bulunmaktadır. 1835 nüfus sayımında ise, Kalecik köyünde 52 erkek nüfus yaşamaktadır. Bu nüfusa aynı sayıda kadın nüfusun eklenmesi gerekmektedir. Zira, gerek vergi kayıtlarında gerekse nüfus sayımlarında sadece erkekler kayıt altına alınıyordu.
AMASYA sancağına iskan edilen Kalecik obasının MİLLİ Aşiretine bağlı olması, bölgedeki yaylakların MİLLİ GÖÇER ile MİLLİ OĞULLARI aşiretine ait olmasından gelmektedir.16. Yüzyıla ait kaynaklarda, MİLLİ aşireti mensuplarının ERZİNCAN-TERCAN-KURUÇAY bölgesinde yoğun olarak yaşadıkları görülmektedir. (Cevdet Türkay, Osmanlı İmparatorluğu'nda Oymak, Aşiret ve Cemaatler, Sayfa 109, 110)
HASAN ODABAŞI OBASI: Hasan Odabaşı obasınin Çemişgezek sancağına bağlı Keban ilçesinin Aşağı MİŞELLİ (MEŞELİ) köyünden geldiğini ÇULPARA KÖYÜNÜN KISA TARİHÇESİ adlı makalemizde geniş bir şekilde yazmıştık. Çemişgezek sancağı da Milli aşiretinin yoğun olarak yaşadıgı bir bölgeydi. Hasan Odabaşı obasının Milli aşiretine bağlı olması da buradan gelmektedir.
YAZICIOĞLU OBASI: Obanın ismi YAZI mezrası- köyünden gelmektedir. Bugünkü adı YAZIGEDİĞİ KÖYÜ olup, Erzincan'ın REFAHİYE ilçesine bağlıdır. Yazıgediği köyü Alevi islam inancını bugün de yaşamaya devam etmektedir.
HASAN BEY VE SÜLEYMAN AĞA OBALARI: Bu iki oba isimlerini Tercan-ı Sufla (Aşağı Tercan) bölgesini yaylak olarak kullanan KIZIL HASANLI cemaatinden Hasan ve Süleyman Kethudalardan (Kahya) almaktadır. Bu obaların da KALECİK bölgesine yakın bir bölgede Kızıl Hasan köyünde yaşadıkları gorülmektedir. (Anadolu Rum Eyaleti defteri, sayfa, 193)
Yazıcıoğlu obasının iskan edildiği köylerden olan GAFARLI ise, ismini Gaffur Çiftliğinden almaktadır. 16. Yüzyıl OSMANLI kayıtlarında TERCAN nahiyesine bağli GAFFUR EFENDİ GÖMÜ (AHILI) -mezrası bulunmaktadır. 1835 tarihindeki nüfus sayımında GAFFAR EFENDİ köyünde 19 erkek nüfus yaşamaktadır.
ŞARKLI, EYMİR, KARAGÖZLÜ koylerinin isimleri de ULU YÖRÜK kabilesinden MAMALU aşiretine bağlı aynı ismi taşıyan cemaatlerden gelmektedir. BAŞPINAR köyü ise, ismini Baş Ermeni köyünden almaktadır.
Bu obaların Alevi islam inancını benimsemelerine gelince; gerek kışlak gerek yaylak olarak kullandıkları bölgelerde çok sayıda Alevi- Bektaşi tekke ve zaviyelerin bulunmasından gelmektedir. Örneğin:
--KURUÇAY nahiyesinde ŞEYH BABA ZAVİYESİ.
--TERCAN-I ULYA'DA ( YUKARI TERCAN ) SEYDİ ALİ BABA ZAVIYESİ.
--TERCAN-I ULYA'DA ŞEYH KASIM ZAVİYESİ.
--TERCAN-I SUFLA'DA (AŞAĞİ TERCAN) HASAN HALİL BEY ZV. EDEBÜK KÖYÜ.
Yine aynı şekilde 16. Yüzyıl Osmanlı kayıtlarında ÇEMİŞGEZEK, MARAŞ, BOZOK sancaklarında onlarca ALEVİ-BEKTAŞİ Tekke ve Zaviyenin yer aldığı görülmektedir. ( ilgili makaleler sitemizde yer almaktadır) Bölgede yer alan Tekke ve zaviyelerin yakınlarında bulunan köylerin Alevi İslam anlayışını bugün de devam ettilrdikleri görülmektedir. Bu da tekke ve zaviyelerin o dönemde önemli ve etkili olduklarını göstermektedir. Böylece, sözlü gelenekten bilgileri, resmi belge ve kayıtlarla doğrulamış olduk.
Saygılarımla.
Hamdullah Dedeoğlu
21.07.2021.
*** Milli aşiretine bağlı cemaatlerin büyük çoğunluğu ZAZACA-KURMANC dilini konuşmaktaydı. Amasya'ya iskan edilenlerin bu dili bilmesi de buradan gelmektedir. HASAN BEY, GAFARLI, KALECİKLİ, TENCİRLİ, HASAN ODABAŞI, YAZICIOĞLU cemaatlerin dip kültürüne ve geldikleri yerlere baktığımızda merkezi MARAŞ-ELBİSTAN olan DULKADİRLİ BEYLİĞİNI meydana getiren aşiretler olduğu görülmektedir. (998 nolu Bozok-Dulkadirli Eyalet Defteri- miladi 1530)
KAYNAKLAR:
--387 NOLU ANADOLU RUM EYALETİ DEFTERİ.
--998 NOLU DİYARBAKIR, ZÜLKADİR DEFTERI 1-2. CİLT.
--YRD. DOÇ. DR. YUNUS ÖZGER, TERCAN VE KÖYLERİNİN DEMOGRAFİK YAPISI ADLI MAKALESİ.
--C. TÜRKAY, OSMANLI İMPARATORLUĞU'NDA OYMAK, AŞİRET VE CEMAATLER.
--DR. MUSA SEZER, 1695 AVARIZ DEFTERLERİNE GÖRE ZİLE KAZASINDA KABİLELER.
--PROF. DR. FARUK SÜMER, OĞUZLAR-TÜRKMENLER.
--ULUSLARARASI DULKADİR BEYLİĞİ SEMPOZYUMU, YRD. DOÇ. DR. PİYAS ŞÜKÜROV.
--1591-92 YILLARINDA TERCAN KAZASI KÖYLERİ VE NÜFUSU. YRD. DOÇ. DR. SELÇUK DEMİR-YRD. DOÇ. DR. İBRAHİM ETHEM ÇAKIR.
.jpg)
